Մենք մեր տանն ենք, թուլանալու էլ տեղ չունենք. Մարտակերտի շրջանի Վաղուհաս գյուղի անկումն ու վերածնունդը

Շրջափակման մեջ գտնվող Արցախի Վաղուհաս գյուղի միջնակարգ դպրոցի նախկին տնօրենը՝ Նինա Վարդանյան, համոզված է՝ արցախցին իր տանն է ու թուլանալու տեղ չունի: «Արցախթերթի» հետ զրույցում վաղուհասցի մանկավարժը հիշել է՝ ինչպես Արցախյան առաջին պատերազմից ընթացքում ավիրվեց ու վերածնվեց Մարտակերտի շրջանի Վաղուհասը: Մոտ մեկ տարի գերության մեջ ծխացող գյուղն ազատագրվել է 1993թ. փետրվարի 12-ին: Ինքնապաշտպանական մարտերում գյուղը 7 տասնյակից ավելի զոհեր է ունեցել: Տարհանված բնակիչների մեծ մասը վերադարձել է գյուղ: Նինա Վարդանյանը պատմել է, որ շինարարական առաջին աշխատանքները գյուղում սկսել է իր ամուսինը՝ Էդիկ Աղաբեկյանը:

«Հետո իրար թև-թիկունք լինելով՝ տներ կառուցեցինք, ապահովվեցինք առաջին անհրաժեշտության պարենով, բավարարվեցինք եղածով և ապրեցինք: Մեր կողքին էր նաև ՀՅԴ-ը և արգենտինահայ համայնքը»:

Այն օրերին Նինա Վարդանյանը գյուղի միջնակարգ դպրոցի տնօրենն էր:

«1993թ. նոր ուսումնական տարին Վաղուհասում սկսվեց հոկտեմբերի 4-ին:

Ուղիղ 30 տարի առաջ դասարան մտա ողջունելու երջանիկ, հաղթանակած սերնդի իմ առաջին սաներին: Քսանյոթ աշակերտ ունեի: Դժվար ու ծանր ժամանակներ էին՝ լույս չկար, տան, սննդամթերքի և հագուստեղենի խնդիրը լուրջ էր: Դպրոցը տեղավորեցինք համայնքապետարանի շենքում և մի կերպ կահավորեցինք: Դպրոցի զանգը պատմության ուսուցիչ Կ. Հարությունյանի հետ գտանք դպրոցի այգում: Զանգը կախեցինք ու սկսեցինք դասերը: Հետո Արգենտինայի հայ համայնքը երեխաների համար հագուստեղենի ծանրոցներ ուղարկեց: Բոլորը միանման հագնված, ուրախ ներկայանում էին երկհերթ դասերին»,-հիշում է Վարդանյանը:

Ուսուցչուհին պատմում է, որ մի քանի տարի առաջ կյանքից հեռացել է ավագ որդին՝ Հայկ Աղաբեկյանը, հրամանատար էր: Կորցրել է նաև ամուսնուն, իսկ երրորդ պատերազմում զոհվել է թոռը՝ Մխիթար Աղաբեկյանը:

«Առաջին պատերազմի ժամանակ երեխաները վառարանի մոտ իրենց հայրերին էին սպասում: Հիմա այդ հայրերն են սպասում իրենց զավակներին: Եվ դա, խոստովանենք, ավելի դաժան է: Այսօր դիրքեր պահող տղաների 50 տոկոսը հենց զոհված ազատամարտիկների որդիներն են: Ընտանիք են կազմել ու իրենց զավակների համար հայրենիքն են պահում: Հաղթանակից հետո, որքան էլ դժվար, բայց թվում էր՝ ապրելու ժամանակներն են գալիս: Սակայն եկավ 44-օրյան, կորցրեցինք 18-20 տարեկան երիտասարդների…»,- ասում է տիկին Նինան: