Անդրանիկ Օզանյան․ Հայ ազատագրական շարժման լեգենդար առաջնորդը

Alpha News-ը շարունակում է ներկայացնել «Ալֆա պերսոնա» շարքը:

Անդրանիկ Օզանյանը ականավոր ազգային գործիչ է և Հայ ազգային-ազատագրական շարժման առաջնորդներից մեկը։ Հայտնի է նաև Զորավար Անդրանիկ կամ Անդրանիկ փաշա անունով:

Նա դարձել է հայ ազատագրական շարժման ակտիվ մասնակից՝ անդամակցելով ՀՅԴ կուսակցությանը։ 1880 թվականին ձերբակալվել և ուղարկվել է թուրքական բանտ՝ հայերի նկատմամբ դաժան վերաբերմունք ցուցաբերած թուրք ժանդարմի սպանության համար։ Սակայն շուտով նա փախել և վերադարձել է Արևմտյան Հայաստան, ապա մեկնել Ղրիմ և Կովկաս, որպեսզի կազմակերպի զենքի մատակարարումը հայ Հայդուկներին։ 1895-ի ձմռանը Կարսից Սասուն 400 կմ ոտքով քայլելուց հետո միացել է Աղբյուր Սերոբի Հայդուկներին։

Ավելի ուշ Անդրանիկը ճանաչվել է Արևմտյան Հայաստանում գործող հայ հայդուկային ուժերի գլխավոր հրամանատար։ 1906 թվականին Ժնևում նա հրատարակել է հայդուկային պայքարի վարման «Մարտական հրահանգներ» ուղեցույցը։

1912 թվականին Անդրանիկը և Գարեգին Նժդեհը կազմակերպել են հայ կամավորներից կազմված վաշտը, որը դարձել է բուլղարական բանակի աշխարհազորի մի մասը։ Հայ ռազմիկները հերոսություն են ցուցաբերել Միսթանլի, Ուզուն, Մերեֆտե, Շար-Կիո և այլ քաղաքների համար մղված մարտերում։ Անդրանիկը մասնակցել է գեներալ Յավեր փաշայի թուրքական կորպուսի ջախջախմանը։ Բուլղարական հրամանատարությունը բարձր է գնահատել Բալկանյան առաջին պատերազմում հայկական վաշտի հերոսությունը, իսկ աշխարհազորի հրամանատարները նշել են նրա մասնակիցների ակնառու քաջությունը:

Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկսվելուց հետո Անդրանիկը տեղափոխվել է Ռուսաստան, որտեղ նրան հանձնարարվել է ձևավորել և ղեկավարել 1-ին կամավորական հայկական ջոկատը, որը Կովկասյան ռազմաճակատի կազմում աչքի է ընկել Վանի, Բիթլիսի, Մուշի համար մղված մարտերում և 1915թ. ապրիլին Դիլմանի ճակատամարտում։

Անդրանիկ Օզանյանը մահացել է 1927 թվականի օգոստոսի 31-ին Կալիֆորնիայում՝ սրտի հիվանդությունից։ Նրա աճյունը տեղափոխվել է Փարիզ, որտեղ թաղվել է Պեր Լաշեզ գերեզմանատանը, իսկ 2000 թվականին վերահուղարկավորվել է Երևանում՝ «Եռաբլուր» պանթեոնում։