Անրի Վեռնոյ. Հայկական հիշողության ռեժիսորը

Անրի Վեռնոյը (իսկական անունը՝ Աշոտ Հակոբի Մալաքյան) ֆրանսահայ նշանավոր կինոռեժիսոր է, ում կենսագրությունն ու ստեղծագործությունը դարձել են մշակութային սինթեզի, պատմական հիշողության և մարդասիրության խորհրդանիշ: Նա ծնվել է 1920 թվականին Թուրքիայում, վաղ մանկության տարիներին ընտանիքի հետ գաղթել է Ֆրանսիա՝ փրկվելով Հայոց ցեղասպանության հետևանքներից։ Այս փորձը հավերժ մնացել է նրա մտքում և հետագայում արտացոլվել նրա ֆիլմերում:

Վեռնոյը սկսել է իր կարիերան 1950-ականներին՝ արագորեն ճանաչում ձեռք բերելով դրաման, հումորը և նուրբ հոգեբանությունը համատեղելու իր ունակության համար: Նա աշխատել է ֆրանսիական կինոյի խոշորագույն դերասանների՝ Ժան-Պոլ Բելմոնդոյի, Ալեն Դելոնի, Իվ Մոնտանի հետ։ Նրա ֆիլմերն, ինչպիսիք են «Մահ ուղիղ եթերում», «Կիրակի դժոխքում», «Հայրիկը», դարձել են դասական՝ շոշափելով ընտանիքի, ինքնության, քաղաքական բախումների և մարդկային կայունության թեմաները:

Նրա ստեղծագործության մեջ առանձնահատուկ տեղ է գրավում «Մայրիկ» (1991 թ.) ֆիլմը, որը նվիրված է Ցեղասպանությունը վերապրած հայ ընտանիքի ճակատագրին: Սա սոսկ գեղարվեստական ստեղծագործություն չէ, այլ անձնական խոստովանություն, սերունդների կորցրած կապը վերականգնելու փորձ։ Մոր կերպարի միջոցով Վեռնոյը փոխանցել է աղետի միջով անցած, բայց արժանապատվությունը պահպանած ժողովրդի ցավը, սերն ու ուժը։

Անրի Վեռնոյը ոչ միայն կադրերի վարպետ էր, այլև մշակութային միջնորդ։ Նա գրել է, ելույթ ունեցել, մասնակցել հասարակական նախաձեռնությունների՝ ձգտելով աշխարհին հասցնել հայոց պատմության մասին ճշմարտությունը։ Նրա ինքնակենսագրական «Մայրիկ» վեպը դարձել է ֆիլմի գրական շարունակությունը՝ խորացնելով հիշողության և ինքնության թեման:

Վեռնոյը մահացել է 2002 թվականին՝ թողնելով հարուստ ժառանգություն։ Երևանում նրա անունով փողոց է անվանակոչվել, իսկ նրա ֆիլմերը շարունակում են ոգեշնչել նրանց, ովքեր արվեստում ոչ միայն ձև են փնտրում, այլև իմաստ: Անրի Վեռնոյը սփյուռքի ձայնն է, այն արվեստագետի ձայնը, ով անձնական ցավը վերածել է մարդկության համընդհանուր լեզվի: