Արա Բալիոզյան. Կամուրջ Հայաստանի և աշխարհի միջև

Արա Բալիոզյանը գրող, թարգմանիչ և քննադատ է, ում կյանքը դարձել է հայկական սփյուռքի ճակատագրի արտացոլանքը։ Ծնվել է 1936 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Հունաստանում, կրթություն է ստացել Վենետիկի Մուրադ-Ռաֆայելյան վարժարանում, այնուհետև ուսումնասիրել է տնտեսագիտություն և քաղաքագիտություն Վենետիկի Կա Ֆոսկարի համալսարանում։ Ավելի ուշ տեղափոխվել է Կանադա, որտեղ անցկացրել է կյանքի մեծ մասը։

Նրա կենսագրության այս աշխարհագրությունը՝ Աթենք, Վենետիկ, Օնտարիո, խորհրդանշական է, ցույց է տալիս, թե ինչպես են աշխարհով մեկ ցրված հայերը պահպանում և զարգացնում իրենց մշակույթը հայրենիքից հեռու։

Բալիոզյանը գրել է ավելի քան երեսուն գիրք, որոնց թվում են՝ «Հայերը, նրանց պատմությունը և մշակույթը» (1975 թ.), «Հայաստանը հայելու մեջ» (1979 թ.), «Ծվատված երազներ. հայերը սփյուռքում» (1987 թ.): Նրա աշխատությունները թարգմանվել են ֆրանսերեն, գերմաներեն, հունարեն, իսպաներեն և հայերեն։

Առանձնահատուկ տեղ են գրավում հայ դասականների՝ Գրիգոր Զոհրապի, Զապել Եսայանի, Կոստան Զարյանի թարգմանությունները։ Հենց այս թարգմանությունների շնորհիվ անգլախոս ընթերցողն առաջին անգամ ծանոթացել է հայ գրականության հարստությանը։ Քննադատները նրա աշխատանքն անվանում էին «փայլուն» և «հռետորական», իսկ Վիլյամ Սարոյանը նշել է. «Ես հիացմունքով և երախտագիտությամբ եմ կարդում Արա Բալիոզյանի բոլոր գրվածքները»։

Նրա կյանքի հետաքրքիր դրվագներն ընդգծում են անհատականության մասշտաբը։ 1982 թվականին նա հրատարակել է «The Horrible Silence» ինքնակենսագրական նովելը, որտեղ անձնական փորձի միջոցով ցույց է տվել հայկական սփյուռքի ողբերգությունն ու հույսերը։ 2014 թվականին հայերի մշակութային ինքնության մասին նրա էսսեն բուռն քննարկումներ է առաջացրել սփյուռքում, քանի որ նա համարձակորեն քննադատում էր համայնքների պասիվությունը և ակտիվ մշակութային վերածննդի կոչ անում։

Բալիոզյանը ոչ միայն գրող էր, այլև մշակութային կամուրջ։ Նա ձգտում էր ապացուցել, որ փոքր ազգերի գրականությունն ունի համընդհանուր արժեք և կարող է խոսել բոլոր մարդկանց խնդիրների մասին։ Նրա ժառանգությունը մեզ հիշեցնում է՝ գրականությունը ոչ միայն բառեր են, այլև ժողովրդի հիշողությունը, ինքնությունը և արժանապատվությունը պահպանելու միջոց։