Արևի և լեռների երաժշտությունը․ Գրիգոր Եղիազարյանի ուղին

Գրիգոր Եղիազարյանը ծնվել է 1908 թվականի դեկտեմբերի 21-ին՝ Սուրմալուի գավառի Բլուր գյուղում։ Մանկության տարիներին կորցրել է ընտանիքը և շատ վաղ որբացել։ Նրա պատանեկությունն անցել է զինվորական ծառայությունում, որտեղ շուրջ յոթ տարի հանդես է եկել որպես փողահար զինվորական նվագախմբում։ Մշտական երաժշտական վարժանքները ամրապնդել են նրա ձգտումը՝ դառնալու պրոֆեսիոնալ երաժիշտ։

1930 թվականին Եղիազարյանը ավարտել է Մոսկվայի կոնսերվատորիայի երաժշտական ուսումնարանը, իսկ 1935-ին՝ հենց կոնսերվատորիան՝ Նիկոլայ Մյասկովսկու դասարանում։ Ստացած գիտելիքները հիմք են հանդիսացել նրա հետագա ստեղծագործական ուղու համար։ Ուսումն ավարտելուց հետո նա տեղափոխվել է Գյումրի, որտեղ համագործակցել է դրամատիկական թատրոնի հետ՝ գրելով երաժշտություն բեմադրությունների համար՝ Շեքսպիրից մինչև երիտասարդ հայ դրամատուրգների պիեսներ։

Գյումրիում է սկսվել նրա մանկավարժական գործունեությունը։ 1936–1938 թվականներին նա դասավանդել է և ղեկավարել երաժշտական ուսումնարանի ուսումնական մասը։ 1938 թվականից ապրել է Երևանում՝ շարունակելով ստեղծագործել թատրոնների համար և դասավանդել Մելիքյանի անվան ուսումնարանում ու կոնսերվատորիայում, որտեղ 1959 թվականից եղել է պրոֆեսոր։ 1954–1960 թվականներին զբաղեցրել է կոնսերվատորիայի ռեկտորի պաշտոնը, իսկ 1953–1957 թվականներին ղեկավարել է Հայաստանի կոմպոզիտորների միությունը։

Եղիազարյանը համարվում է ժամանակակից հայկական կոմպոզիտորական դպրոցի հիմնադիրներից մեկը։ Նրա սաներից են՝ Արմենյանը, Աճեմյանը, Արիստակեսյանը, Բաղդասարյանը, Հախինյանը, Հովհաննիսյանը, Չիչյանը։ Նրա ստեղծագործություններին բնորոշ էին գաղափարական հագեցվածությունը և ժողովրդական երգի ինտոնացիաների օգտագործումը։ Վաղ շրջանի դաշնամուրային ստեղծագործություններում և արևելյան մեղեդիների մշակումներում ակնհայտ էր սեփական՝ հայկական սկզբնավորման որոնումը։ Այդ որոնման ընթացքում կարևոր ուղենիշ են հանդիսացել Կոմիտասի ստեղծագործությունները, ինչպես նաև Սպենդիարյանի և Մելիքյանի գեղարվեստական սկզբունքները։

Պատերազմական տարիներին նա ստեղծել է «Հայաստան» սիմֆոնիկ պոեմը, որը դարձել է 1940-ականների հայկական սիմֆոնիկ երաժշտության խորհրդանիշներից մեկը։ 1950-ականներին ի հայտ են եկել նոր նշանակալի գործեր՝ «Դեպի արևածագ» սիմֆոնիան և «Սևան» բալետը։ Մի քանի տարի աշխատել է «Հրազդան» սիմֆոնիայի վրա, որը հիմնված է Շիրազի պոեմի վրա։ 1972 թվականին ավարտել է «Արա Գեղեցիկ» բալետը, որի գաղափարը ծնվել էր դեռևս 1946 թվականին։

Գրիգոր Եղիազարյանը մահացել է 1988 թվականի նոյեմբերի 4-ին Երևանում և թաղված է Կոմիտասի անվան պանթեոնում։ 1961 թվականից Հայաստանի ժողովրդական արտիստ է, իսկ 1977 թվականից՝ ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ, նա թողել է համեմատաբար փոքր, սակայն ինքնատիպ ստեղծագործական ժառանգություն՝ բացելով նոր ուղիներ ազգային արվեստում և զգալիորեն հարստացնելով հայկական պրոֆեսիոնալ երաժշտությունը։