Արթուր Էդմունդ Քեյրվի. համր կինոյի հայկական ձայնը

Արթուր Էդմունդ Քեյրվին, որի իրական անունը Հովսեփ Հովսեփյան է, ծնվել է 1884 թվականի դեկտեմբերի 30-ին Տրապիզոնում՝ հայկական հարուստ ընտանիքում։ Նրա հայրը բանկիր էր և ազդեցիկ դիրք ուներ տեղական հասարակական շրջանակներում։ Հոր մահից հետո՝ 1892 թվականին, ընտանիքը ստիպված էր գաղթել Համիդյան ողբերգական ջարդերի ժամանակ։ 1896 թվականի օգոստոսին երիտասարդ Հովսեփը եղբոր՝ Արտաշեսի հետ, տեղափոխվել է ԱՄՆ, իսկ շուտով նրանց է միացել նաև մայրը։

Ամերիկայում նա ուսանել է Մասաչուսեթս նահանգի Քուշինգի ակադեմիայում, ապա ուսումնասիրել է նկարչություն և քանդակագործություն։ Եղբոր հետ Նյու Յորքում զբաղվել է գորգերի և կահույքի բիզնեսով, սակայն շուտով որոշել է իրեն նվիրել բեմին։ 1904 թվականին նա ավարտել է ամերիկյան թատերական ակադեմիան՝ ստանալով ոսկե մեդալ դերասանական վարպետության համար։

1910 թվականին նա ընտրել է Արթուր Էդմունդ Քեյրվի ստեղծագործական անունը։ Որոշ ժամանակ ապրել է Չիկագոյում, որտեղ զբաղվել է գործարարությամբ, իսկ 1919 թվականին տեղափոխվել է Հոլիվուդ։ Նրա կինոդեբյուտը տեղի է ունեցել «Ռոմանս և Արաբելլա» կատակերգությունում։ Շուտով նա դարձել է համր կինոյի աչքի ընկնող դերասաններից մեկը՝ մասնագիտանալով բարդ և մռայլ կերպարների մարմնավորման մեջ։

Քեյրվին նկարահանվել է շուրջ հիսուն ֆիլմում, որոնց թվում են «Օպերայի ուրվականը» (1925), «Կատուն և ջրանցքը», «Քեռի Թոմի խրճիթը» (1927)։ Նա վարպետորեն ստեղծում էր նյարդային ու խորհրդավոր հերոսների կերպարներ, ինչը նրան ճանաչում է բերել։ 1921 թվականին խաղացել է նաև թատրոնում։ 1926 թվականին գրել է երկու սցենար, որոնք այդպես էլ չեն բեմադրվել, իսկ 1928 թվականին փորձել է նախագիծ իրականացնել Եվրոպայում, սակայն ապարդյուն։

Հետաքրքիր է, որ 1931 թվականին նա մերժել է կոմս Դրակուլայի դերը խաղալ Բրեմ Ստոկերի «Դրակուլա» ֆիլմում։ Արդյունքում դերը բաժին է հասել Բելա Լուգոշիին։ Չնայած դրան՝ Քեյրվին մնացել է պատմության մեջ որպես համր կինոյի դարաշրջանի վառ ներկայացուցիչներից մեկը։

Նա ամուսնացած է եղել երգչուհի Իրինա Պավլոսկայի հետ, սակայն նրանք 1921 թվականին ամուսնալուծվել են։ 1936 թվականի վերջին՝ «Չարլի Չանի գաղտնիքը» ֆիլմի թողարկումից հետո դերասանի առողջական վիճակը վատթարացել է։ 1937 թվականի ապրիլին նրան գտել են մահացած՝ ավտոմեքենայի մեջ։

Արթուր Էդմունդ Քեյրվին նշանակալի հետք է թողել կինոյի պատմության մեջ։ Նրա ճակատագիրը արտացոլում է բազմաթիվ հայերի ուղին, որոնք ստիպված էին լքել հայրենիքը, սակայն կարողացել են իրենց դրսևորել արվեստում և մշակույթում։ Նա դարձել է խորհրդանիշ այն բանի, թե ինչպես կարող են տաղանդն ու համառությունը ներգաղթյալին դարձնել համաշխարհային կինեմատոգրաֆիայի նշանակալի դեմք։