Վերաբնակիչները ցանկանում են հուդայականացնել Հին քաղաքը․ BBC-ն՝ Երուսաղեմի հայկական թաղամասի սպառնալիքի մասին

Թեև Սուրբ Ծնունդը շատերի համար, հավանաբար, մնացել է անցյալում, սակայն Երուսաղեմի հայերն իրենց ամենամյա տոնակատարությունն անցկացրել են միայն հունվարի 19-ին։ Այս մասին հաղորդում է BBC News-ը։

Այս տարի տոնը մթագնել է Գազայի պատերազմը և համայնքի գոյատևման շարունակական սպառնալիքը՝ կապված անշարժ գույքի հետ կապված խիստ վիճահարույց գործարքի հետ:

Շատերն օրն անցկացրել են ոչ ավանդական ձևով՝ միանալով եկեղեցու կայանատեղիում տեղադրված վրանի նստացույցին, որը գտնվում է Հին քաղաքի պարսպապատ հայկական թաղամասում գտնվող վտանգված տարածքի մի մասում:

«Այս ապօրինի, դավաճանական հողային գործարքը իրականում մեզ բոլորիս միավորեց», — ասում է խեցեգործ, ակտիվիստ դարձած Սեդրակ Բալյանը:

BBC-ն ընդգծում է, որ հայերի ներկայությունը Սուրբ քաղաքում սկսվում է 4-րդ դարից։ 2000 հոգանոց համայնքից շատերն ապրում են Սուրբ Հակոբ վանքի ընդարձակ, սալաքարով պատված համալիրում:

Նախկինում նրանց հաճախ են պառակտել քաղաքական տարաձայնություններն ու ընտանեկան վեճերը, ինչպես նաև տարաձայնություններ էին առաջանում երուսաղեմահայության և նրանց եկեղեցական առաջնորդների միջև, որոնք շատերի համար հանդիսանում են գործատուներ և վարձատուներ:

Այնուամենայնիվ, երկու ամիս շարունակ տեղի հայերն ու քահանաները շուրջօրյա գտնվել են այստեղ՝ մեծ վրանում և փորձել են թույլ չտալ շինարարությունը։ Նրանք այստեղ են սնվում և հերթափոխով աշխատում են որպես պահակներ հայկական դրոշներով զարդարված ժամանակավոր բարիկադի հետևում։

Նրանց վկայությամբ, իրենք միասին կանխել են բուլդոզերներով, զինված վերաբնակիչներով և դիմակավորված հրոսակներով կապալառուների հարձակումները:

«Այս գործարքը վտանգի տակ դրեց ամեն ինչ։ Ով էլ ցանկանա մեզ զրկել մեր իրավունքներից և վտանգել այստեղ մեր ներկայությունն ու կյանքը, մենք կդիմադրենք նրանց և կպաշտպանենք մեր իրավունքները մինչև վերջ», — ասում է Սեդրակը։

Նշվում է, որ նախորդ տարվա ապրիլին սկսեցին փաստեր ի հայտ գալ Հայոց պատրիարքի և հրեական ավստրալիա-իսրայելական կառուցապատողի միջև 2021 թվականին գաղտնի ստորագրված պայմանագրի մասին։ Այդ գործարքը նորաստեղծ «Xana Gardens» ընկերությանը տվել է 98 տարվա վարձակալության իրավունք՝ կառուցելու և շահագործելու շքեղ հյուրանոց այն տարածքում, որը հայտնի է որպես Կովերի այգի:

Գործարքը վերաբերել է Հին քաղաքի հարավ-արևմտյան մասի պարիսպներին կից 11500 քմ մակերեսով հողամասին՝ էլ ավելի մեծ տարածք ձեռք բերելու հնարավորությամբ։

Այն ներառում է ավտոկայանատեղի, մի քանի եկեղեցական շենքեր և հինգ հայ ընտանիքների տներ, որոնք կազմում են հայկական թաղամասի մոտ 25%-ը։

Գտնվելով Սիոն լեռան վրա՝ այն կրոնական նշանակություն ունի և աներևակայելի արժեքավոր անշարժ գույք է, սակայն կառուցապատողը պետք է վճարեր ընդամենը 300,000 դոլար տարեկան վճար:

Տեղի բնակիչների կատաղի բողոքների և Հորդանանի և Պաղեստինի ինքնավարության՝ գործարքում պատրիարքի դերի համար նրա ճանաչումը չեղարկելու մասին որոշումների ֆոնին մեծացել է եկեղեցու վրա ճնշումը՝ պայմանագիրը չեղյալ համարելու պահանջով։

Այդ ընթացքում հայ իրավաբանների միջազգային խումբը ժամանել է հետաքննելու և խորհրդատվություն տալու համար։

Պատրիարքը պնդում է, որ իրեն խաբել է վստահելի քահանան, որն ավելի ուշ պաշտոնանկ է արվել։ Հոկտեմբերին նա վերջապես հայտարարեց գործարքը խզելու պաշտոնական քայլի մասին:

Լարվածությունը հայերի և կառուցապատողի ներկայացուցիչների միջև, որի աշխատակիցները բռնի ուժով գրավել էին ավտոկայանատեղին, սկսեցին վերաճել ուղիղ բախումների։

Երբ իսրայելական բուլդոզերները հասան վիճելի վայր՝ փորձելով քանդել, հայերը շտապեցին արգելափակել այն: Հաջորդ ամիս եղան ահաբեկման մեղադրանքներ, քանի որ կառուցապատողը ժամանել էր մի քանի զինված մարդկանց հետ:

Վրանի տեղադրումից հետո հաջորդեցին ներխուժման հետագա փորձերը: Ամենադաժանը եղել է անցած ամիս, երբ դիմակավորված անձինք մտել են ավտոկայանատեղի՝ փայտերով ծեծելով մարդկանց և արցունքաբեր գազ կիրառել։ Տեր Տիրան քահանա Հակոբյանը ֆեյսբուքյան ուղիղ եթերում հեռարձակել է իրադարձությունները։

«Նրանք բղավում էին. «Դուք պետք է հեռանաք այս հողից։ Նրանց առաջնորդներից մեկը գոռում էր, թե «կարող եք կոտրել նրանց ոտքերը, կարող եք նույնիսկ սպանել նրանց, բայց նրանք պետք է հեռանան», — ավելի ուշ BBC-ին է պատմել քահանան։

Նշանավոր հրեա վերաբնակիչների ակնհայտ ներգրավվածությունը հարձակումներին, այլ ապացույցների հետ մեկտեղ, ամրապնդեց երկար ժամանակ գոյություն ունեցող կասկածները, որ վերաբնակիչների հզոր կազմակերպությունը ներգրավված է հողի գրավման փորձին:

Այն պահից, երբ Իսրայելը գրավեց Հին քաղաքը և նրա սրբավայրերը Հորդանանից 1967 թվականի Մերձավոր Արևելքի պատերազմում, հրեա ներդրողները Իսրայելում և արտերկրում ձգտել են գույք ձեռք բերել՝ փորձելով ամրապնդել Իսրայելի վերահսկողությունը օկուպացված Արևելյան Երուսաղեմի վրա:

Պաղեստինցիները ցանկանում են, որ քաղաքի այս հատվածը դառնա իրենց ցանկալի ապագա պետության մայրաքաղաքը։ Հրեա իսրայելցիները ողջ քաղաքը համարում են իրենց հավերժական, անբաժանելի մայրաքաղաքը:

«Իր Ամիմ» իսրայելական շահույթ չհետապնդող կազմակերպության հետազոտողները, որոնք աշխատում են իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտության վրա և աջակցում են Երուսաղեմի բազմազանությանը, անհանգստացած են հայկական թաղամասում տեղի ունեցող զարգացումներով:

«Այս տարածքում բնակավայրի ստեղծումը վերաբնակիչների կազմակերպությունների շատ հեռուն գնացող նպատակների մի մասն է, որոնք, ըստ էության, ցանկանում են ամբողջությամբ հուդայականացնել Հին քաղաքը՝ Տաճարի լեռան կամ Ալ-Աքսայի մզկիթի տեսարաններով»,- ասում է կազմակերպության ներկայացուցիչ Ավիվ Թաթարսկին:

Օկուպացված տարածքում կառուցված բնակավայրերը միջազգային իրավունքի համաձայն համարվում են անօրինական, թեև Իսրայելը համաձայն չէ դրա հետ:

BBC հեռուստաալիքը նաև հայտնել է, որ մի քանի անգամ կապ է հաստատել «Xana Gardens»-ի կառուցապատողի հետ, սակայն պատասխան չի ստացել:

Իսկ պաշտոնանկ արված քահանա Բարեթ Երեցյանը, որը համակարգում էր գործարքը, շրջապատված էր զայրացած հայ երիտասարդների ամբոխով, որոնք գոռում էին՝ «դավաճան», երբ նա անցյալ տարի իսրայելական ոստիկանության աջակցությամբ դուրս էր գալիս Սբ.Հակոբ վանքից՝ նախքան Հարավային Կալիֆորնիա մեկնելը։

Լրագրողների հետ հարցազրույցում նա հերքել է, որ կառուցապատողը հետապնդում է որևէ քաղաքական կամ գաղափարական նպատակ՝ նման մեղադրանքներն անվանելով «քարոզչություն»՝ հիմնված իր հրեական ինքնության վրա։

Հայկական եկեղեցին այժմ գործ է հարուցել Իսրայելի դատարաններում՝ վիճարկելու Կովերի այգում շինարարության պայմանագրի վավերականությունը։

Երբ անցյալ շաբաթ տեղի բնակիչները հավաքվել էին վառ լուսավորված տոնածառի շուրջ իրենց ժամանակավոր վրանում, նրանք պահպանում էին իրենց վճռականությունը, բայց գիտակցում էին, որ իրենց իրավական պայքարը կարող է ձգվել տարիներ:

«Հնարավոր կլինի՞ դադարեցնել ներխուժումները, հայտնի չէ»,- ընդգծում է BBC-ն։