«Եվրանեսթ»-ն աչք է փակում Հայաստանում ժողովրդավարության խնդիրների վրա․ եվրապատգամավոր

Alpha News-ը զրուցել է Եվրոպական խորհրդարանի բելգիացի պատգամավոր Գերոլֆ Աննեմանսի հետ։

— ԵՄ-ի հետ մերձեցման համատեքստում ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի ներքին քաղաքականության ներկա վիճակը: Մասնավորապես, Երևանում կայացած նիստում ընդդիմությունից լսե՞լ եք քաղբանտարկյալների առկայության մասին, որոնց թվում կան հոգևորականներ և կառավարության քաղաքականությանը չհամաձայնող քաղաքացիներ:

— Ես առիթ եմ ունեցել մի քանի հարցազրույցներ և զրույցներ ունենալ ինչպես իշխող կուսակցության, այնպես էլ ընդդիմության ներկայացուցիչների հետ։ Իմ նպատակն էր հստակեցնել փաստերը, քանի որ ես չէի խորացել այդ միջադեպերի մանրամասների մեջ: Իշխող կուսակցության պատգամավորների հետ շփման ընթացքում ես լսեցի բավականին տիպիկ պաշտպանական գիծ՝ պնդելով, թե հոգևորականները իբր բռնության կոչ են արել։ Մեկ այլ փաստարկ հնչում էր այսպես․ «Այո, նման դեպքեր կան, բայց ընդդիմությունը մոռանում է, որ նախկինում ինքն է եղել իշխանության ղեկին, և նրանք շատ ավելի լավը չեն եղել։ Հաշվի առեք դա»։

Դա երկրորդ փաստարկն էր, և դա այնքան էլ համոզիչ չէր: Դա տեղի ունեցածի արդարացում չէր, քանի որ, իրենց կարծիքով, արդարացում է օրենքների խախտման մասին պնդումը, մասնավորապես՝ ոչ բռնության սկզբունքի և այլ նորմերի։

Իմ ներկայությունն այնտեղ կապված չէր Հայաստանի ներքին քաղաքական գործընթացները մանրամասն քննարկելու ցանկության հետ։ Միևնույն ժամանակ, ես չեմ կարող ասել, որ լիովին կիսում եմ նախագահի (Եվրանեսթի՝ խմբ.) և Եվրախորհրդարանի որոշ գործընկերների դիրքորոշումը։ Ես կույր չեմ և աչք չեմ փակում հայկական ժողովրդավարության գործունեության հնարավոր խնդիրների վրա։ Ընդհակառակը, ինձ թվում է՝ իմ որոշ գործընկերներ, որքան հնարավոր է շուտ Հայաստանը Եվրոպական միությանն անդամակցելու ուղղությամբ առաջ տանելու իրենց կույր ձգտումներում, հակված են անտեսել հնարավոր բարդությունները։

Նախագահը նշել է, որ անդրադառնալու ենք այդ հարցին, բայց ընդգծել է, որ դա այսօրվա քննարկման թեման չէ: Մյուս կողմից, դրական նշան էր, որ ընդդիմության ներկայացուցիչները կարողացել են համարձակություն դրսևորել և հրապարակային արտահայտվել։ Բացի այդ, փողոցներում տեղի է ունեցել նաև հանրային բողոք, ինչն, ընդհանուր առմամբ, դրական ազդանշան է ժողովրդավարության գործունեության համար:

Ես նույնպես, որպես Բելգիայում 40 տարվա փորձ ունեցող ընդդիմության անդամ, լավ հասկանում եմ, որ բողոքները միշտ չէ, որ անմիջապես արդյունք են տալիս։ Բայց եթե համակարգը թույլ է տալիս ընդդիմությանը գոյություն ունենալ, ինչն, ի դեպ, Բելգիայում մեզ ժամանակին արգելել են որպես ընդդիմադիր կուսակցություն, դա արդեն կարևոր ցուցանիշ է։ Իմ փորձը հստակ օրինակ է այն բանի, որ ոչ մի ժողովրդավարություն և ոչ մի ժողովրդավարական գործող ռեժիմ բացարձակ կատարյալ չէ:

Ընդհակառակը, ես նկատեցի, որ խորհրդարանի դարպասների մոտ, որտեղ մենք պաշտոնական լուսանկարներ էինք անում, հավաքվել էին նաև ընդդիմության ներկայացուցիչները։ Ընդ որում՝ մարդիկ բղավում ու աղմկում էին՝ նկատելի ակտիվություն ստեղծելով։ Սա ինձ վրա որոշակի տպավորություն թողեց, որ Հայաստանը շարժվում է դեպի բաց ընդդիմության ձևավորում և ժողովրդավարական կերպով կազմակերպված մեծամասնության համակարգ։

Ինչ վերաբերում է այն փաստերին, որոնք մատնանշում է ընդդիմությունը, ես անընդունելի եմ համարում, երբ մարդիկ հայտնվում են բանտում իրենց հայացքների կամ քաղաքական գործունեության համար։ Խոսքը բավականին ընդհանուր երևույթի մասին է և չի ներառում բռնության կոչերի դեպքեր։ Անձամբ ես հավանություն չեմ տալիս բռնության կոչերին, բայց խոստովանում եմ, որ իմ հայերենը բավականաչափ լավը չէ նրբությունները լիովին հասկանալու համար: Հետևաբար, ես չեմ խորացել ընդդիմության կողմից մեծամասնության դեմ ուղղված մեղադրանքների մանրամասների մեջ։

— Ինչպե՞ս կարող եք բացատրել այն փաստը, որ Ձեր գործընկերները, կարծես, աչք են փակում ակնհայտ խնդիրների վրա։ Սա գրեթե դավադրության է նման, կարծես նրանք չեն տեսնում, թե իրականում ինչ է կատարվում։ Եթե դա ձգտում է ամեն գնով Հայաստանին մոտեցնել Եվրամիությանն անդամակցությանը, ինչպե՞ս եք գնահատում հաջողության հասնելու շանսերը՝ հաշվի առնելով Ուկրաինայի և Վրաստանի հետ մինչ այժմ անհաջող օրինակները:

— Որոշ չափով դա իմ դերի մի մասն էր այդ հանդիպումներում։ Այս պահին ԵՄ-ն գտնվում է մի վիճակում, որը ես կբնութագրեի որպես մի տեսակ խելագարություն։ Մենք դա տեսնում ենք ոչ միայն Ուկրաինայի օրինակով և ԵՄ-ին անդամակցության հարցով, այլև Զելենսկու հասցեին ծափահարություններով, ինչպես նաև ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու ցանկությամբ։

Ես կարող եմ հասկանալ, երբ նախագահն ասում է. «Մենք այստեղ ենք համագործակցության և ընդհանուր նախագծերի համար, այլ ոչ թե Հայաստանում քաղաքական խնդիրները քննարկելու համար»: Բայց «Եվրանեսթ»-ի ընդհանուր պատկերում դա անհավասարակշիռ էր թվում։

Այն, ինչ տեղի ունեցավ Ուկրաինայի հետ, շատ առումներով համեմատելի է այն ամենի հետ, ինչ մենք տեսնում ենք այստեղ։ Ուկրաինացիները չափից դուրս հավատացին Արևմուտքին։ Ես չեմ արդարացնում Ռուսաստանի արձագանքը, բայց այլ բան եմ ասում՝ պետք է պատրաստ լինել նրան, որ ձեզ կարող են խաբել՝ իրենց կայսերական ծրագրերով և գեղեցիկ խոստումներով, այդ թվում՝ ֆինանսական: Բայց փողը կարող է գալ սովորական համագործակցության շրջանակներում։ ԵՄ-ին անդամակցելու կարիք չկա։ Գործընկերությունը լիովին կարող է լինել Հայաստանի զարգացման ուղի՝ առանց Եվրոպական միության կողմից կլանվելու ձգտման։

— Մեկ այլ չափազանց կարևոր խնդիր է Լեռնային Ղարաբաղից փախստականների իրավունքները: Փախստականների կարգավիճակի և նրանց վերադարձի իրավունքի մասին Եվրանեսթի բանաձևի փոփոխությունը, որը միջազգային իրավունք է ճանաչվել, չի ընդունվել, քանի որ այն նախատեսում էր միջազգային պաշտպանություն: Ինչպես ինձ տեղեկացրեց պատվիրակության անդամներից մեկը, դա տեղի է ունեցել իշխանամետ կուսակցության խնդրանքով, որին դուր չի եկել մարդկանց վերադարձի դեպքում անվտանգության միջազգային երաշխիքներ տրամադրելու պահանջը: Սակայն առանց նման երաշխիքների նրանց վերադարձն ուղղակի անհնար է։ Ըստ աղբյուրի՝ իշխող կուսակցությունը պնդել է, որ բացառվի այդ կետը՝ վախենալով Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների վատթարացումից:

— Այնտեղ ընդհանուր մթնոլորտն այսպիսին էր. կառավարությունն ասում էր, որ «մենք ամեն ինչով զբաղվում ենք», և որ Բաքուն համաձայն չի լինի համաձայնագրին: Ես հստակ չեմ հիշում մանրամասները, բայց պետք է ճշտեմ իմ օգնականից. կարծում եմ, որ դեմ եմ քվեարկել դրան: Համենայն դեպս, ես քվեարկել եմ համապատասխան կետը տեքստում ներառելու հնարավորության օգտին:

Բացի այդ, ոչ ոք իրավունք չունի փախստականների փոխարեն նման հարցեր լուծել։ Ո՛չ Երևանը, ո՛չ Բաքուն, ո՛չ Փաշինյանը, ո՛չ Ալիևը իրավասու չեն որոշումներ կայացնել հենց փախստականների փոխարեն։ Եվրանեսթը, լսելով նման կարծիք, իսկ դա ընդամենը կարծիք է, հետևել է դրան՝ ենթարկվելով ճնշմանը՝ դրանով իսկ խախտելով միջազգային իրավունքի սկզբունքները։ Իհարկե, դա միջազգային իրավունքի հարց է։ Եվրանեսթը բաց է թողել այս կարևոր հարցի վերաբերյալ սեփական դիրքորոշումը որդեգրելու հնարավորությունը: Կառավարության դիրքորոշումը պարզ է. «Մեզ հանգիստ թողեք։ Մենք ուղղակիորեն գործ ունենք Բաքվի և Ալիևի հետ, և մի խանգարեք մեզ ձեր միջամտությամբ»։

Եվրանեսթը բաց է թողել այս հարցի վերաբերյալ սեփական կարծիքը հայտնելու հնարավորությունը։ Կարծում եմ, որ փոփոխությունը մերժվեց ձայների մեծամասնությամբ, չնայած ընթացակարգերն այնքան էլ ձևական չէին: Եթե փոփոխությունն ընդունվեր, ես հավանաբար կքվեարկեի այս լրացուցիչ իրավունքի ներդրման օգտին: