Ֆրիդ Սողոյան. Լենինականից մինչև Վաշինգտոն

Ֆրիդրիխ (Ֆրիդ) Սողոյանը հայազգի ամենանշանավոր քանդակագործներից է, ում ստեղծագործությունը դարձել է միանգամից մի քանի երկրների մշակութային կոդի մի մասը: Ծնվել է 1936թ. հոկտեմբերի 2-ին Լենինականում (այժմ ՝ Գյումրի)՝ արհեստների և արվեստի քաղաքում։ Նա պատանեկությունից ձգտել է հիշողության, պատմության և մարդկային դրամայի պլաստիկ արտահայտմանը:

1961 թվականին ավարտելով Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտի քանդակագործության ֆակուլտետը՝ Սողոյանը սկսել է ստեղծագործական գործունեություն, որը տևել է ավելի քան կես դար: Արդեն 1970-ին Եվգենի Վուչետիչի հրավերով նա տեղափոխվել է Մոսկվա, որտեղ դարձել է ամենամեծ գեղարվեստական նախագծերի մասնակից: Նրա գործերը պարզապես հուշարձաններ չեն, այլ տեսողական տարեգրություններ, որոնցում քարն ու բրոնզը «խոսում են» ճակատագրի, սխրանքների և ցավի մասին:

Սողոյանն ավելի քան 400 մոնումենտալ և հաստոցային կոմպոզիցիաների հեղինակ է։ Դրանց թվում են «Դնեպրի ճակատամարտը» Կիևում, որի համար արժանացել է Լենինյան մրցանակի, «Մայր Երկիր»-ը Վաշինգտոնում, «Միացյալ խաչ»-ը ՝ հայ-ռուսական բարեկամության խորհրդանիշ, Սպիտակի երկրաշարժի զոհերի հուշարձան, «Լքված գերեզմանների» հուշահամալիրը Մոսկվայի հայկական գերեզմանատանը։ Նրա ստեղծագործությունները պահվում են Հայաստանի, Ռուսաստանի, Ուկրաինայի, Գերմանիայի, ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի թանգարաններում և մասնավոր հավաքածուներում:

Սողոյանն արժանացել է միանգամից երեք երկրների՝ Ռուսաստանի (2004 թ.), Ուկրաինայի (2011 թ.) և Հայաստանի (2017 թ.) ժողովրդական նկարչի կոչման: Նրա արվեստը Ազգային հիշողության և համընդհանուր հումանիզմի սինթեզ է։ Նա գիտեր, թե ինչպես կարելի է խոսել ողբերգության և հույսի մասին ֆորմաների լեզվով՝ ստեղծելով քանդակներ, որոնք ոչ միայն զարդարում են քաղաքները, այլև դառնում են նրանց ձայնը:

Սողոյանը կյանքից հեռացել է 2019 թվականի հուլիսի 31-ին Մոսկվայում՝ իրենից հետո թողնելով ոչ միայն Ժառանգություն քարի մեջ, այլև գեղարվեստական մտածողության դպրոց, որտեղ համադրվում են հայկական խորությունը, խորհրդային մոնումենտալությունը և եվրոպական պլաստիկան: Նրա որդիները՝ Վահե և Միքայել Սողոյանները, շարունակել են հոր գործը ՝ պահպանելով ընտանիքի շարունակականությունն ու ստեղծագործական եռանդը: