Գևորգ Մեսրոպը և նրա պայքարը հայկական ինքնության համար

Գևորգ Մեսրոպյանը (Գևորգ Տեր-Մեսրոպյան) ծնվել է 1881 թվականի մայիսի 1-ին Օսմանյան կայսրության Պարտիզակ քաղաքում: Սովորել է Երուսաղեմի ճեմարանում, որտեղ վեցամյա դասընթացն ավարտել է ընդամենը երկուսուկես տարում։ Նրա ակնառու ընդունակությունները հանգեցրել են Յաֆֆո հայկական դպրոցում ուսուցիչ նշանակվելուն, ապա սարկավագ ձեռնադրվելուն։ 1908 թվականից նա դասավանդել է հայկական տարբեր դպրոցներում և համալսարաններում՝ ուսանողներին սովորեցնելով պատմություն, աշխարհագրություն և հայ մատենագիտություն:

Նա հայ մտավորականության նշանավոր դեմքերից էր, և նրա անունը տեղ է գտել 1914-1915 թվականներին թուրքական կառավարության կողմից պատրաստված ցուցակներում։ Թեև նա չի ենթարկվել հայ մտավորականների զանգվածային ձերբակալությունների, բայց նրա փոխարեն, որպես Գևորգ Մեսրոպ, ձերբակալվել է նրա աները՝ Փիլիպոս Ղազանչյանը:

Գևորգ Մեսրոպը ոչ միայն մանկավարժ էր, այլև պատմաբան, ում աշխատությունները կարևոր դեր խաղացին հայոց պատմության ուսումնասիրության մեջ: Հայոց ցեղասպանության տարիներին նա գաղտնի գրասենյակ է բացել Կոստանդնուպոլսում՝ հավաքելով և համակարգելով զանգվածային սպանությունների ապացույցները։ Այս նյութերը թարգմանվել են անգլերեն և ֆրանսերեն լեզուներով, ուղարկվել դաշնակիցներին՝ նպաստելով հայ ժողովրդի ողբերգության միջազգային ճանաչմանը:

1922 թվականին Գևորգ Մեսրոպը շատ հայերի նման մեկնել է Բուլղարիա, որտեղ շարունակել է իր գործունեությունը որպես «հայ դաստիարակ»: 1923 թվականին հիմնել է «Մեսրոպյան» արական-իգական գիշերօթիկ ուսումնարանը, որը հայկական սփյուռքի համար դարձել է կարևոր կրթական կենտրոն: 1926-1927 թվականներին նա բախվել է լուրջ դժվարությունների. Բուլղարիայի կառավարությունը՝ սպառնալով փակել դպրոցը, պահանջում էր, որ հաստատությունն ունենա իր սեփական շենքը: Բարեբախտաբար, բարերարների շնորհիվ դպրոցը կարողացավ կառուցել իր սեփական շենքը, ինչը հնարավորություն տվեց շարունակել կրթական աշխատանքը:

«Մեսրոպյան» դպրոցը գործել է մինչև 1937 թվականը։ Փակվելուց հետո Մեսրոպը շարունակել է կրթական և հասարակական ոլորտներում իր գործունեությունը՝ համագործակցելով հայ մամուլի հետ և աշխատելով հայկական պատմական ժառանգության պահպանման ուղղությամբ: Նրա ուսումնասիրություններն ու հրապարակումներն իրենց ազդեցությունն են թողել հայ գիտնականների և մանկավարժների հետագա սերունդների վրա:

Գևորգ Մեսրոպը մահացել է 1948 թվականի սեպտեմբերի 30-ին՝ իրենից հետո թողնելով հարուստ ժառանգություն հայ կրթության, պատմության և հասարակական գործունեության բնագավառում: