Մինաս Ավետիսյան․ Նկարիչ, ով հայ գեղանկարչությունում նոր խոսք ու բովանդակություն բերեց

20-րդ դարի երկրորդ կեսի հայ կերպարվեստի ամենակարկառուն ներկայացուցիչներից մեկը՝ Մինաս Ավետիսյանը, ծնվել է 1928 թվականի հուլիսի 20-ին հայկական Ջաջուռ գյուղում: Սովորել է Երևանի Փ. Թերլեմեզյանի անվան ուսումնարանում, Երևանի գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտում և Լենինգրադի Իլյա Ռեպինի անվան գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ինստիտուտում։ 1960 թվականից ապրել է Երևանում։

1915 թվականին՝ Հայոց ցեղասպանության ժամանակ, նկարչի ծնողները փրկվել են կոտորածից։ Հաճախ ձմեռային երեկոներին, նստած գյուղական տան օջախի մոտ, նկարիչը լսում էր ականատեսների պատմությունները, որոնք իրենց աչքով էին տեսել այդ սարսափելի իրադարձությունները:

Մինասի պատմական նկարները լուռ հարգանքի տուրք էին անմեղ զոհերի հիշատակին։ Այս շարքի ամենահայտնի կտավը «Ճանապարհ. Ծնողներիս հիշողությունը» նկարն է։

Նրա առաջին ցուցահանդեսը բացվել է 1960 թվականին, սակայն նա լայն ճանաչում է ձեռք բերել 1962 թվականին Երևանում բացված «Հինգ նկարիչներ» ցուցահանդեսից հետո:

Աշխատանքները պաշտոնական ցուցահանդեսներում ընկալվում էին որպես գեղագիտական արտահայտման ազատության առաջընթաց: Նա նաև հաջողությամբ հանդես է եկել որպես թատերագետ (Ա. Խաչատրյանի «Գայանե» բալետի բեմանկարչությունը Ա. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնում) և մոնումենտալ գեղանկարիչ։

Մինասը շատ է ճանապարհորդել Հայաստանում՝ փնտրելով պատմական հուշարձաններ։ Նա ուսումնասիրել է հայկական մանրանկարչությունը և մեծագույն հայ նկարիչների, այդ թվում՝ Մարտիրոս Սարյանի աշխատանքները։ Սարյանը Մինասի հոգևոր հայրն էր։

Մինասը նկարչության մեջ հետևում էր ազգային ավանդույթներին՝ օգտագործելով հին մանրանկարներում հայտնաբերված արտահայտչամիջոցները և հայտնի նկարիչների փորձը: Իր աշխատանքներում նա արտահայտել է իրականությունն՝ այն փոխանցելով կյանքի իր սեփական ընկալման և մեկնաբանության միջոցով։ Ցավոք, նկարչի շատ գործեր այրվել են 1972 թվականին։ Հունվարի 1-ի գիշերը, երբ Մինասն ընտանիքի հետ Ջաջուռում էր, նրա երևանյան արվեստանոցն այրվել է լավագույն կտավների մեծ մասի հետ միասին: Երեք տարի անց՝ 1975 թվականին, Մինաս Ավետիսյանը մահացել է ավտովթարից։

Մինաս Ավետիսյանի անունը Հայաստանում արտասանվում է առանձնահատուկ սիրով։ Նա իր ողբերգական կարճ կյանքը նվիրել է արվեստին։ Մինասը ստեղծել է ավելի քան 500 կտավ, գրեթե նույնքան գծանկար, 20 մեծ որմնանկար, մեկ տասնյակից ավելի բալետային ու թատերական ձևավորումներ։