Մովսես Խորենացու հուշարձանը՝ Երևանում

Հայ մեծ պատմաբան, փիլիսոփա և գիտնական Մովսես Խորենացին ծնվել է մոտ 410 թվականին Սյունիքի մարզում՝ Խորեն գյուղում, որի հետևանքով էլ ստացել է Խորենացի մականունը: Ըստ իր իսկ գրառումների՝ նախնական կրթությունը ստացել է հայկական այբուբենի ստեղծող Մաշտոցի հիմնադրած դպրոցում։ Ավելի ուշ, Վաղարշապատում դպրոցն ավարտելուց հետո, որտեղ Մովսես Խորենացին սովորում էր հունարեն, ասորերեն և պահլավերեն, մյուս աշակերտների հետ գործուղվել է իր գրադարաններով և արխիվներով հայտնի Եդեսիա, ապա Ալեքսանդրիա՝ այն ժամանակվա Հռոմեական կայսրության մշակույթի կենտրոն, որտեղ Խորենացին մանրամասն ծանոթացել է նեոպլատոնական փիլիսոփայությանը։

Մովսես Խորենացին հեղինակել է «Հայոց պատմություն» պատմական աշխատությունը, որն ընդգրկում է հայերի ծագման մասին լեգենդները և պատմական ժամանակաշրջանները, որոնք կապված են Սասանյանների, Բյուզանդացիների և Արշակունիների տիրապետության հետ մինչև Մ.թ. 5-րդ դարը: Այն հարուստ տեղեկատվություն է պարունակում հայերի նախաքրիստոնեական հավատալիքների, հայկական դիցաբանության և բանահյուսության, ինչպես նաև սահմանային քաղաքակրթությունների մշակույթի մասին: Նրա աշխատությունը մեծ ազդեցություն է ունեցել հայոց ողջ պատմության վրա, իսկ ինքը՝ Մովսես Խորենացին ստացել է «Հայ պատմագրության հայր» մականունը։ Անգլալեզու գիտական գրականության մեջ Խորենացին կոչվում է «Հայկական Հերոդոտոս»։

1965 թվականին Մովսես Խորենացու բազալտե հուշարձանը միացել է հայ գիտության և մշակույթի մեծագույն գործիչներին, որոնք զարդարում են հին ձեռագրերի ինստիտուտի՝ Մատենադարանի շենքի ճակատը: Հեղինակը քանդակագործ Երեմ Վարդանյանն է։

Երևան, Մեսրոպ Մաշտոցի պողոտա, 53