Մխիթար Գոշի հուշարձանը՝ Երևանում

Մխիթար Գոշը (Գոշ հայերենից թարգմանաբար նշանակում է հազվագյուտ) ծնվել է Գանձակում, որտեղ զգալի հայ համայնք է ապրել: Նախնական կրթությունը ստացել է հայրենի քաղաքում, ապա ուսումը շարունակել Հովհաննես Տավուշեցու մոտ և ստացել վարդապետի աստիճան: Ավելի ուշ մեկնել է Կիլիկիայի հայկական թագավորություն, որտեղ սովորել է Սև լեռան վանքում և կրկին ստացել վարդապետական աստիճան:

Մխիթար Գոշն իր ժամանակի մեծագույն գիտնականներից էր, փիլիսոփա, մեկնիչ, պատմաբան, առակագիր և մանկավարժ: Նա այնքան հայտնի է դարձել, որ շատ հոգևորականներ և գիտնականներ գալիս էին հեռավոր երկրներից՝ սովորելու նրանից։ Գոշը գրել է կարևոր աշխատություններ, այդ թվում՝ իրավագիտության լավագույն ձեռքբերումներից մեկը՝ «Դատաստանագիրքը», որը իրավաբանները հետաքրքրությամբ ուսումնասիրում են մինչ օրս։ Հենց նա էր, որ առաջին անգամ օրենսդրորեն նախատեսում էր հավասարություն տղամարդկանց և կանանց իրավունքներում: Մխիթար Գոշը հավաքել և գրի է առել առակներ, աղոթքներ և շարականներ, գրել է նաև աստվածաբանական աշխատանքներ և պատմական տարեգրություններ:

Գոշի առակների առաջին տպագիր հրատարակությունը լույս է տեսել Վենետիկում 1790 թվականին: 1975 թվականին այդ առակների մոտիվներով «Հայֆիլմ» ստուդիայում նկարահանվել է «Աղվեսագիրք» մուլտֆիլմը, որը հայկական մուլտիպլիկացիայի գլուխգործոցներից է: Հեղինակավոր «Ամերիկյան հանրագիտարանը» Գոշին դասում է հայկական վերածննդի ամենաակնառու ներկայացուցիչներից մեկը, իսկ բրիտանացի գիտնական Դ. Լենգը նրա ստեղծագործությունները դասում է Եզոպոսի և Լաֆոնտենի առակների շարքում:

Հայ գիտության և մշակույթի այլ մեծագույն գործիչների հետ Մատենադարանի հին ձեռագրերի ինստիտուտի շենքի ճակատը զարդարում է նաև Մխիթար Գոշի արձանը, որի հեղինակը քանդակագործ Ղուկաս Չուբարյանն է:

Երևան, Մեսրոպ Մաշտոցի պողոտա, 53