Ո՞վ է «Արևմտյան Ադրբեջան» հայեցակարգի «գաղափարական և քաղաքական մուսան»

(Հայաստանը թանկ և երկար կվճարի իշխանությունների քաղաքական անկարողության համար)

Քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանն Alpha News-ի եթերում «Վերնագիր» հեղինակային հաղորդման ընթացքում ներկայացրել է թեմայի շուրջ մասնագիտական վերլուծություն, որում մասնավորապես ասվում է.

«Պետք է անկեղծ լինենք և խոստովանենք, որ Նիկոլ Փաշինյանին հաջողվել է իր և իր անձնական իշխանության համար այդքան անհետևանք հանձնել Արցախը նաև այն բանի շնորհիվ, որ Հայաստանում 1990-ականներից հակաարցախյան քարոզչություն էր իրականացվում։ Մի շարք շրջանակներ հատկապես ակտիվորեն զբաղվեցին այս հարցով 1998 թվականին իշխանությունը կորցնելուց հետո։ Նաև այս քարոզչության պատճառով հայ հասարակության մի զգալի մասի համար անհասկանալի մնաց, որ Արցախը ոչ թե բեռ է, այլ արժեք։ Դա մի վահան էր, որը հարյուրավոր կիլոմետրերով հեռացնում էր ադրբեջանական ռազմական ենթակառուցվածքը ՀՀ սահմանների զգալի հատվածից։
Արցախում հայկական երկրորդ պետականության առկայությունը թույլ չէր տալիս Ադրբեջանին և Թուրքիային իրենց ողջ ռազմական, քաղաքական և դիվանագիտական ներուժը կենտրոնացնել

Հայաստանի կազմալուծման համար։ Սակայն Արցախը դավաճանվեց 2022 թվականի աշնանը, որից հետո Հայաստանն ինքը դարձավ Անկարայի և Բաքվի գործողությունների հիմնական թիրախը։ Դրա վառ դրսևորումը ադրբեջանական նարատիվն է այսպես կոչված «Արևմտյան Ադրբեջանի» մասին, այսինքն՝ ադրբեջանական քվազիպետության մասին նարատիվը, որը պետք է գոյություն ունենա ժամանակակից Հայաստանի Հանրապետության տարածքում։

Եվ ահա, նախօրեին հայտնի դարձավ, որ այսպես կոչված «Արևմտյան Ադրբեջանի համայնքը» կարող է նախաձեռնել «Արևմտյան Ադրբեջանի» կառավարություն ստեղծումը։ Այս հայտարարությունը պայմանավորված է պաշտոնական Բաքվի դժգոհությամբ Արցախի ղեկավարության կողմից հնչող հայտարարությունների կապակցությամբ, որոնք հայտարարում են անվտանգության միջազգային երաշխիքներով արցախահայության վերադարձն իրենց պատմական հայրենիք ապահովելու անհրաժեշտության մասին։

Մի կողմ թողնենք, որ Արցախի անկումից մոտ մեկ տարի անց ԼՂՀ իշխանությունները դեռ չեն հասկացել, որ չկա նման «միջազգային հանրություն», որը կարող է երաշխավորել հայերի վերադարձը Արցախ։ Ավելին, ըստ երևույթին, Արցախի իշխանությունները մեկ տարվա ընթացքում չեն էլ զբաղվել եվրասիական տարածաշրջանի քարտեզի և քաղաքական իրողությունների ուսումնասիրությամբ, և նշենք, որ «ադրբեջանական համայնքի» վերը նշված հայտարարությունն ուղղակի սպառնալիք է Հայաստանի ինքնիշխանությանն ու տարածքային ամբողջականությանը։ Հետևյալ իրադարձությունների շղթայի արդյունքում առաջացած վտանգը՝ Արցախը որպես Ադրբեջանի մաս ճանաչելը, որի արդյունքում Արցախի հետ Բաքվին փաստացի գերի հանձնվեց ավելի քան 100 հազար հայ, ՀՀ-ի կողմից Լաչինի միջանցքի շրջափակման ժամանակ Արցախին օգնելուց հրաժարվելը, ՀՀ ԶՈւ-ի կողմից 2023 թվականի էթնիկ զտումների օրերին ԼՂՀ Պաշտպանության բանակին օգնության չգալը և արցախահայության տեղահանումը, այդ թվում նաև Փաշինյանի արցախցի կողմնակիցների կողմից տարածված խուճապի հետևանքով։

Սրա արդյունքում հայերը լքեցին իրենց հայրենիքը, և այսօր Արցախի հարցը ամբողջությամբ փակելու համար Բաքուն շանտաժի է ենթարկում Նիկոլ Փաշինյանին՝ ««Արևմտյան Ադրբեջանի» «վտարանդի կառավարություն» ստեղծելու մասին հայտարարություններով։

Անցյալի փորձը սակայն ցույց է տվել, որ եթե անգամ Բաքվի պահանջները կատարվեն (օրինակ, ինչպես Պրահայում 2022թ.՝ հանձնելով Արցախը՝ հույսով, որ Բաքուն կհրաժարվի Հայաստանի Հանրապետությունով միջանցք ստանալու ցանկությունից), ապա Ադրբեջանն, այնուամենայնիվ, չի հրաժարվում իր պահանջներից, և ինչ-որ պահի, ինքնակազմակերպման և ինքնակառավարման ազատության բարձր մակարդակ կուզենա ՀՀ «վերադարձած» ադրբեջանցիների համար: Ակնհայտ է, որ հարցը կոշտ կբարձրացվի պաշտոնական Երևանի առաջ։
Պաշտոնական Երեւանի թուլությունը միայն «բացում է» Բաքվի ախորժակը: Հենց ՀՀ ղեկավարությունն է իր ակնհայտ պարտվողական դիրքորոշմամբ «Արևմտյան Ադրբեջան» հայեցակարգի մշակման մուսան, քաղաքական և գաղափարական հիմքը:

Ստեղծված իրավիճակում կա ևս մեկ կարևոր նրբերանգ, որը պետք է հստակ նշել՝ 2022 թվականին Ջերմուկում տեղի ունեցած իրավիճակը Բաքվին հիմք է տալիս մտածելու, որ հնարավոր է Հայաստանի Հանրապետության նոր տարածքներ գրավել և մնալ անպատիժ։ Իսկ ո՞վ ասաց, որ օկուպացիայից հետո հաջորդ փուլը չի կարող լինել այս տարածքներում օկուպացիոն վարչակազմերի ստեղծումը։ Ո՞վ ասաց, որ տեսնելով օկուպացիայի նկատմամբ արձագանքի բացակայությունը, չի կարելի նախապես պատրաստվել դրա նոր փուլին և հայտարարել «Արևմտյան Ադրբեջանի վտարանդի կառավարության» առաջիկա ստեղծման մասին։

Մտածե՛ք այդ մասին…»։