Ալիևը կընդունի Փաշինյանի առաջարկը

(Դուք խաղաղություն եք ուզում Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ, թե՞ ուզում եք թուրք լինել)

«Հայաստանի ղեկավարության կողմից վերջերս արված առաջարկը՝ համատեղ «ճանապարհային քարտեզի» մասին, որն ուղղված է արցախահայության վերադարձի և այսպես կոչված «Արևմտյան Ադրբեջանի» խնդիրների զուգահեռ լուծմանը, նշանավորում է հերթական «կարմիր գծի» հատումը Երևանի կողմից:

Այն փաստը, որ արցախահայության վերադարձի թեման դրվում է բանակցային սեղանին որպես «Արևմտյան Ադրբեջանի» թեմայի հետ պոտենցիալ փոխանակման առարկա, ռազմավարական սխալ է։ Ադրբեջանն իր փորձված՝ «ընտրովի ընդունման» ռազմավարությունը կիրառելով, կօգտվի սակարկելու այս պատրաստակամությունից՝ Հայաստանից ստանալով իրավական պարտավորություններ, միևնույն ժամանակ չհրաժարվելով «վերաբնակեցման» վերաբերյալ իր սեփական պահանջներից։

Հայաստանի ղեկավարությունը, որը ճանաչել է «Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը», դեմ չէր դեկտեմբերին Բրյուսելի հետ հարաբերությունների օրակարգում ներառել նաև ԼՂՀ-ից բռնի տեղահանված հայերի թեման։ Սակայն այս նոր «սինխրոն» առաջարկը փաստացի նշանակում է, որ ՀՀ ղեկավարությունը ընդունում է՝ արցախահայության վերադարձի թեման սակարկության և քաղաքական փոխանակման առարկա է, իսկ այդ հարցից հրաժարվելը կարող է «վաճառվել»՝ Բաքվից իր «մարդասիրական» պահանջների վերաբերյալ զիջում ստանալու դիմաց։

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն իր հայտարարություններում «Արևմտյան Ադրբեջանի» թեման ներկայացնում է որպես իբրև մարդասիրական-իրավական և մշակութային հարց։ Ալիևն ընդգծում է. «Հայաստանի տարածքում բնակվող ադրբեջանցիների «բռնի տեղահանումը»… դա «պատմական փաստ է…»», և խոսում է «օրինական պահանջի» ու «Արևմտյան Ադրբեջանի համայնքի» մասին։ Բաքուն իր հարցը չի ճանաչում որպես տարածքային պահանջ։ Հետևաբար, նա իրեն պարտավորված չի համարում «փակելու» իր «մարդասիրական» հարցը՝ փոխարենը, որ Հայաստանն, ըստ էության, հաստատի արցախահայության հարցի վերաբերյալ իր պահանջներից հրաժարումը, որը, Բաքվի կարծիքով, արդեն փակված է Երևանի կողմից տարածքային ամբողջականության ճանաչումից հետո։

Վերջին տարիների փորձը, որը բնութագրվում է Հայաստանի միակողմանի զիջումներով, հաստատում է, որ Բաքուն կշահի՝ անտեսելով սինխրոնության սկզբունքը։ Օրինակ, Հայաստանը նախկինում առաջարկել էր միաժամանակ ստորագրել «խաղաղության պայմանագիրը» և դիմել ԵԱՀԿ-ին՝ Մինսկի խմբի (ՄԽ) լուծարման խնդրանքով։ Բաքուն մերժեց դա, սակայն Հայաստանը օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում համաձայնեց ԵԱՀԿ ՄԽ-ի լուծարմանն՝ առանց խաղաղության պայմանագրի ստորագրման, այդպիսով զրկվելով միջազգային միջնորդության մեխանիզմից։ Նույն կերպ մերժվեցին Բաքվի և Երևանի միջև չհարձակման պակտի, զենքի փոխադարձ վերահսկողության և անցակետերի բացման մասին առաջարկները։

Ամենահավանական սցենարն այն է, որ Ադրբեջանը կօգտագործի Հայաստանի կողմից հայերի վերադարձի շուրջ առևտրի հնարավորության ճանաչումը՝ հասնելու միայն մեկ, առավել շահավետ նպատակին՝ ստանալ իրավական երաշխիքներ արցախահայության համար։ Բաքվի կենտրոնական շահը կայանում է Երևանին ստիպել անդառնալի և իրավականորեն պարտադրող պարտավորություններ ստանձնել, որ Հայաստանը երբեք չի բարձրացնի արցախահայության վերադարձի հարցը ո՛չ միջազգային հարթակում, ո՛չ ներքին փաստաթղթերում։ Սա թույլ կտա Բաքվին վերջնականապես փակել Արցախի թեման միջազգային իրավական դաշտում՝ վերացնելով ցանկացած ապագա իրավական բացեր։

Արցախահայության վերադարձի թեմայից Հայաստանի իրավական հրաժարումը ստանալուց հետո Բաքուն հնարավորություն կստանա ուժեղացնելու «Արևմտյան Ադրբեջանի» պահանջը արդեն ոչ թե որպես սակարկության առարկա, այլ որպես իբրև բացառապես «մարդասիրական և իրավական պահանջ, որը ենթակա չէ փակման»։ «Ադրբեջանցիների վերադարձի իրավունքը» մեխանիզմ է ադրբեջանական բնակչությանը Հայաստանի տարածք, հատկապես կոմունիկացիաների համար կրիտիկական նշանակություն ունեցող տարածքներ (Սյունիք) ներթափանցելու համար։

Ադրբեջանցիների «վերաբնակեցումը» դեպի Նախիջևան տանող ապագա երթուղիների երկայնքով կստեղծի «կենդանի վահան» այդ կապուղիների երկայնքով, Բաքվին տալով մշտական պատրվակ ռազմական կամ քաղաքական միջամտության համար՝ իր քաղաքացիներին պաշտպանելու պատրվակով։ Վերաբնակեցման պահանջի հաջող պարտադրումը կհանգեցնի Հայաստանի ինքնիշխանության որակական փոխակերպմանը՝ այն դարձնելով թուլացած պետություն, որի ներքին քաղաքականությունն ու անվտանգությունը կլինեն Բաքվի մշտական ճնշման և վերահսկողության ներքո։

Այսպիսով, արցախահայության վերադարձի հարցը «սակարկության մենյուում» ներառելու Հայաստանի պատրաստակամությունը կհանգեցնի կրկնակի բացասական էֆեկտի. Արցախից վերջնական իրավական հրաժարում և ադրբեջանցիների վերաբնակեցման պահանջի տեսքով վերահսկողության գործիքի պահպանում և ուժեղացում։ Նման զիջումների վրա կառուցված «խաղաղ գործընթացն» անխուսափելիորեն տանում է ոչ թե դեպի խաղաղություն, այլ դեպի հայկական պետականության հետագա էրոզիայի։

Մտածե՛ք այդ մասին․․․»։