Անշարժ գույքի շուկան՝ գերտաքացման ռիսկի ներքո

Հայաստանի Կենտրոնական բանկն ահազանգում է ֆինանսական կայունության հետ կապված ռիսկերի մասին։ Բանկն իր համապատասխան գնահատականում, մասնավորապես, առանձնացնում է մի խումբ ռիսկեր։

Դրանց թվում են տնային տնտեսությունների վարկային բեռի աճի ռիսկը, որը սակայն ԿԲ-ի գնահատմամբ մեղմվում է վարկերի երկարաժամկետ լինելու հանգամանքով։ Անշարժ գույքի շուկայի տաքացման ռիսկերից եկող հնարավոր զարգացումներ․ կառուցապատողների վարկավորումների մեծ ծավալները շուկայի տաքացման պարագայում, կարող են խնդիրներ առաջացնել։ Իսկ շուկայի տաքացման վտանգներից է ավելցուկային առաջարկն անշարժ գույքի շուկայում։ Այսինքն, կառուցապատողները, եթե չկարողանան իրացնել անշարժ գույքը ողջ ծավալով, կարող են սեփական վարկային պարտավորությունների կատարման խնդիրների առաջ կանգնել՝ հարվածելով ֆինանսական կայունությանը։ Այս ամենն, ըստ ԿԲ-ի՝ տնտեսության դանդաղող աճի, աշխարհաքաղաքական անորոշությունների և առևտրատնտեսական լարվածությունների ֆոնին է։

Նորից եթե ֆիքսենք, ՀՀ ԿԲ-ն ահազանգում է անշարժ գույքի շուկայի տաքացման ռիսկի մասին։

Միևնույն ժամանակ, այս և այլ ռիսկեր ԿԲ-ն առաջին անգամ չէ բարձրաձայնում։ Վերոնշյալների թվում կարող ենք հիշել կապիտալ ծախսերի թերակատարումների հետ կապված բազմաթիվ բարձրաձայնումները ԿԲ-ի կողմից։ Այս իմաստով ԿԲ-ն շատ ավելի օբյեկտիվ է և անկեղծ։

Վերադառնալով անշարժ գույքի շուկայում տեղի ունեցող զարգացումներին։ Ընդհանուր գործարքների թիվն այս տարի մի փոքր նվազել է (-2 %)։ Միևնույն ժամանակ 5,5 %-ով ավելացել են առքուվաճառքի ծավալները, իսկ վարձակալությանը՝ նվազել 4,2 %-ով։ Գների հետ կապված փոփոխությունը ընթանում է շատ դանդաղ և վերապահումներով։ Ընդհանուր առմամբ, նախորդ տարվա համեմատ գնաճ է նկատվել, նախորդ ամսվա համեմատ՝ 0,1 %-ով գնանկում։

Ավելի մանրամասն ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ որոշ շրջաններում բարձրացել, որոշներում նվազել են գները։ Ընդհանուր առմամբ, անշարժ գույքի շուկան առկա իրողությունների պայմաններում (տնտեսական ակտիվության պասիվացում, սոցիալական լարվածության աճ և այլն) դեռ բավական մեծ աշխուժություն է դրսևորում, ինչը փաստում է,որ անշարժ գույքի շուկան գերտաքացման ռիսկի ներքո է։

Մի խնդիր է, երբ գերտաքացման ռիսկի մասին խոսում ենք, երբ կա մեծ պահանջարկ, տնտեսական բարձր ակտիվություն, մեկ այլ՝ երբ պասիվության շրջանում ենք, բայց նկատվում է ոչ տրամաբանական աճ շուկայում։ Իհարկե անշարժ գույքի շուկան ունի իներցիա պահելու որոշակի առանձնահատկություն․ կառուցապատողները պատրաստ չեն արագ հարմարվել նոր իրողություններին, ինչի համար բարելավում են գնման պայմանները, բայց սկզբնական շրջանում չեն շտապում գին իջեցնել։ Բայց եթե այդ հանգամանքը մի կողմ թողնենք, ապա կարելի է երկու ենթադրություն անել։

Կա՛մ կառուցապատողներն իռացիոնալ լավատեսություն ունեն, ինչն է՛լ ավելի է մեծացնում գերտաքացման ռիսկը, կա՛մ էլ ավելի արդիական է դառնում հարցադրումը․ ի վերջո ի՞նչ տրամաբանությամբ են աճում կառուցապատումները։