Հայաստանը՝ Թյուրքական պետությունների կազմակերպության բացակայող տարրը

(Ինչպե՞ս է ԱՄՆ-ն պատկերացնում Հարավային Կովկասի ապագան)

«Գաղափարները, որոնք նախկինում դասվում էին դավադրության տեսությունների շարքին, այսօր բացահայտ քննարկվում են Վաշինգտոնի առաջատար վերլուծական կենտրոններում։ Atlantic Council-ում վերջերս տեղի ունեցած քննարկումը, որտեղ հնչեց այն տեսակետը, թե Հայաստանը և Տաջիկստանը «բացակայող տարրերն» են Թյուրքական պետությունների կազմակերպությունում (ԹՊԿ), դուրս է գալիս պարզ փորձագիտական վերլուծության շրջանակներից։ Դա վկայում է երկարաժամկետ աշխարհաքաղաքական ծրագրի մշակման մասին։

Այս հայտարարության հեղինակը Եվրասիական կենտրոնի ներկայացուցիչ Բրիաննա Թոդն է։ Թոդի նման ամերիկացի ստրատեգների տեսանկյունից Հարավային Կովկասը դիտարկվում է որպես նրանց լայնածավալ աշխարհաքաղաքական նպատակների իրականացման դաշտ: Դրա համար նրանք անհրաժեշտ են համարում չեզոքացնել այն պատմական ու մշակութային առանձնահատկությունները, որոնք կարող են խոչընդոտել այդ ծրագրերին։ Հայաստանն՝ իր քրիստոնեական ժառանգությամբ, Ցեղասպանության հիշողությամբ և ավանդական կողմնորոշմամբ, ընկալվում է որպես այդպիսի «անհարմար» օղակ։

Այս ֆոնին փորձեր են արվում Հայաստանին համոզելու նրա՝ «թյուրքական աշխարհին» պատկանելու հարցում։ ԹՊԿ-ին անդամակցությունն այս մեկնաբանությամբ ներկայանում է ոչ թե որպես ինտեգրում, այլ որպես արտաքին ուժերի ճնշման ներքո ձուլման (ասիմիլյացիայի) փորձ։ Այն հայտարարությունը, թե Հայաստանը ԹՊԿ-ի «բացակայող տարրն» է, զուգորդվում է մի առաջարկի հետ, որը կտրուկ կերպով հակասում է հայ ժողովրդի խորը քաղաքակրթական հիմքերին և պատմական ինքնատիպությանը։

Շատերի համար ակնհայտ է դառնում, որ Արցախի հանձնումը ոչ թե հակամարտության ավարտն էր, այլ, հնարավոր է, առաջին փուլն այդ «ինտեգրման» գործընթացում։ Պատերազմում կրած պարտությունը ստեղծեց այն «անվտանգության վակուումը», որն այժմ ակտիվորեն լցվում է երկիրը թուրքամետ կառույցների մեջ ներքաշելու ծրագրերով։

Արևմտյան գործընկերները, հղում անելով «ժողովրդավարական ընտրության» և «ինքնիշխանության» հռետորաբանությանը, փաստացի երկիրը մղում են դեպի այդ ինքնիշխանության կամավոր սահմանափակումը։ Անդամակցությունը մի կազմակերպության, որտեղ գերիշխում են Թուրքիան և Ադրբեջանը, առանց անվտանգության հստակ երաշխիքների տրամադրման, դիտվում է որպես չափազանց ռիսկային քայլ։

Այսպիսով, Հայաստանը դառնում է փորձադաշտ ժողովրդի քաղաքակրթական ինքնության հարկադրված փոփոխության տեխնոլոգիայի փորձարկման համար։ Այս փորձի հաջողությունը կարող է վտանգավոր նախադեպ ստեղծել. «ինտեգրման» և «կապակցվածության» կարգախոսների ներքո կարող է ջնջվել մի ամբողջ ժողովրդի ազգային հիշողությունը՝ նրա ապագան վերագրելու նպատակով։

Անհնար է շրջանցել նաև Նիկոլ Փաշինյանի վերջին հայտարարությունների համատեքստը՝ կապված 2026 թվականի խորհրդարանական ընտրությունների կարևորության հետ։ Մին գործող իշխանությունը «զգուշացնում» է երկիրն իրենց պարտության դեպքում «ֆորպոստի» կարող է վերածվելո, շատ քաղաքացիների մոտ ծագում է ավելի խորը և տագնապալի երկընտրանք. իշխող ուժի հաղթանակը կարող է ընկալվել որպես Հայաստանի՝ թյուրքական աշխարհի ուղեծիր մտնելու փաստացի համաձայնություն։

Իրադարձությունների նման զարգացումը կապված է լուրջ պատմական և բարոյական մարտահրավերների հետ։ Խոսքը Թուրքիայի գլխավորած աշխարհաքաղաքական տարածք մտնելու մասին է, մի երկրի, որի դերը պատմական Հայաստանի ողբերգական բաժանումներում, Ցեղասպանության իրադարձություններում, ինչպես նաև վերջին պատերազմի և Արցախում էթնիկ զտումների աջակցության մեջ մնում է չապաքինվող վերք հայ ժողովրդի հավաքական հիշողության մեջ։

Հետևաբար, 2026 թվականի առաջիկա ընտրությունները ձեռք են բերում ոչ միայն քաղաքական, այլև քաղաքակրթական երանգ, որոնք որոշելու են, թե արդյոք Հայաստանը կկարողանա պահպանել իր եզակի ինքնությունն ու ինքնիշխանությունը։

Մտածե՛ք այդ մասին․․․»։