Ոչնչացվել է «փաշինյանական մենաշնորհը» սահմանազատման վերաբերյալ

(Իշխանությունը վերցնելու «ռևանշիստների» ցանկության առասպելը նույնպես ոչնչացված է)

Քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանն Alpha News-ի եթերում «Վերնագիր» հեղինակային հաղորդման ընթացքում ներկայացրել է թեմայի շուրջ մասնագիտական վերլուծություն, որում մասնավորապես ասվում է․

«Հայաստանի քաղաքական իրականությունն այնքան պարադոքսալ է, որ Նիկոլ Փաշինյանը, լինելով «պատերազմի և պարտության կուսակցության» առաջնորդը, գաղափարախոսը և ղեկավարը, կարողացավ քաղաքական միֆ ստեղծել, թե միայն ինքն է ունակ խաղաղություն բերել հասարակությանը, միայն նա է պատրաստ պատասխանատվություն կրել և իրականացնել սահմանների սահմանազատում, միայն նա է ի վիճակի ստանձնել հաղորդակցությունների ապաշրջափակման պատասխանատվությունը և այլն։

Ավելին, Բագրատ Սրբազանի գլխավորած շարժման դեմ գրեթե ողջ իշխանական քարոզչությունը կառուցված է այն մտքի վրա, որ սահմանազատման գործընթացի կասեցումը կբերի նոր պատերազմի։

Բայց այն, ինչ տեղի ունեցավ անցած կիրակի Հանրապետության հրապարակում հանրահավաքի ժամանակ, ոչնչացրեց Նիկոլ Փաշինյանի ստեղծած միֆը: Ոչնչացվեց «Փաշինյանի խաղաղության մենաշնորհը», սահմանազատման հարցում:

Ինքը՝ Բագրատ Սրբազանը, ընդգծեց, որ դեմ չէ սահմանազատմանը, իսկ ՀՀ ԱԳՆ նախկին գլխավոր քարտուղար Վահագն Մելիքյանը, ելույթ ունենալով հանրահավաքում, մի շարք կարևոր հայտարարություններ արեց:

Մելիքյանը «անօրինական» և «հակասահմանադրական» է անվանել Տավուշի մարզում ներկայումս ընթացող սահմանների սահմանազատման գործընթացը: «Սահմանազատման գործընթացի համար իրավական հիմք է ծառայում բանակցող կողմերի համատեղ ընդունված մեթոդաբանությունը՝ հիմնվելով վավերական և իրավական ուժ ունեցող ԽՍՀՄ ներպետական ակտերի վրա։ Հետևաբար, Ալմա-Աթայի հռչակագիրը որևէ կերպ չի կարող նման հիմք հանդիսանալ, քանի որ չի պարունակում սահմանային որևէ նկարագիր։ Հռչակագիրը ենթադրում է միմյանց նկատմամբ տարածքային հավակնություններ չներկայացնելու պահանջը», — ընթերցեց Վահագն Մելիքյանը։

Դիվանագետն ընդգծել է, որ հայկական կողմը տարածքներ է հանձնում առանց նոր պատերազմի կանխման անվտանգության երաշխիքների։ Նրա խոսքով, երկու երկրների միջև խաղաղության պայմանագրի և դիվանագիտական հարաբերությունների բացակայության պայմաններում սահմանազատում կատարելը աննախադեպ երևույթ է դիվանագիտական պրակտիկայում։
Մելիքյանը հայտարարել է, որ խորհրդային տարիներին Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանների որոշման հետ կապված երկու գործընթաց է տեղի ունեցել. դրանցից առաջինը 1928-29 թվականներին երկու հանրապետությունների Գերագույն խորհուրդների կողմից վավերացված քարտեզն է։ Երկրորդ գործընթացը 1984-87 թվականներին հայ-ադրբեջանական համատեղ հանձնաժողովի կողմից փոխադարձ ստորագրված որոշումներն են։

Դիվանագետի խոսքով՝ մնացած բոլոր փաստաթղթերը, այդ թվում՝ ներքին օգտագործման համար նախատեսված ԽՍՀՄ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի քարտեզները, իրավական հիմք չունեն։

Նա նաև ընդգծեց, որ անհրաժեշտ է բացառել հայկական զինված ուժերի ցանկացած դիրքային փոփոխություն կամ նահանջ իրենց դիրքերից՝ մինչև սահմանի սահմանազատման գործընթացի ամբողջական ավարտը։ «Դելիմիտացիայի համար առաջին հերթին անհրաժեշտ է միջպետական համաձայնագիր Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, որը պետք է վավերացվի երկու երկրների խորհրդարանների կողմից։ Եթե այս գործընթացում իրավիճակ ստեղծվի, որ հայկական տարածքի ցանկացած հատված կարող է անցնել Ադրբեջանին, ապա հարցը պետք է դրվի հանրաքվեի»,- ասաց Մելիքյանը։

Այսինքն՝ բարձր քաղաքական ամբիոնից ներկայացվեց սահմանազատման քողի տակ միակողմանի զիջումների ներկայիս մոդելին այլընտրանք։ Սա շատ կարևոր փաստ է Փաշինյանի «խաղաղության գործընթացի և սահմանազատման մենաշնորհի» դեմ պայքարում:

Ոչ ոք (եթե, իհարկե, նա Հովիկ Ագազարյանը կամ Իլհամ Ալիևը չէ) այլևս չի կարող հայտարարել, որ «ռևանշիստները շտապում են իշխանության»՝ պատրաստ լինելով նոր պատերազմ սկսելու։ Քաղաքական գործընթացն առաջին պլան մղեց նրանց, որոնք ունեն տարածաշրջանում նոր ստատուս-քվո ստեղծելու այլընտրանքային ճանապարհային քարտեզ, որը թույլ կտա Հայաստանին և Ադրբեջանին գոյակցել կողք կողքի:
Մտածե՛ք այդ մասին…»։