Ռազմիկ Վասիլյան. Ազգային բանակի հիմնադիրը

Ռազմիկ Վասիլյանը հատուկ տեղ է զբաղեցնում հայ ազգային շարժման պատմության մեջ։ Հայոց Ազգային Բանակի (ՀԱԲ) հիմնադիր և գլխավոր հրամանատար, կանոնավոր Հայոց բանակի ստեղծման նախաձեռնող, Արցախի ազատագրական պատերազմի մասնակից Վասիլյանը դարձել է այն գաղափարի մարմնացումը, որ բանակը կարող է ծնվել ժողովրդի կամքից՝ նույնիսկ մինչև պետական ինստիտուտների ձևավորումը։

Ծնվել է 1960 թվականի նոյեմբերի 10-ին Երևանում։ Սովորել է թիվ 117 դպրոցում, այնուհետև՝ քիմիա-տեխնոլոգիական տեխնիկումում՝ ուսումը համատեղելով «Հայգազ»-ում աշխատանքի հետ: 1985 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի ֆինանսատնտեսական ինստիտուտ, սակայն, չավարտելով կրթությունը, 1988 թվականին վերադարձել է Հայաստան՝ ազգային զարթոնքի ու Ղարաբաղյան շարժման ամենաթեժ շրջանում։

1989 թվականի ապրիլի 24-ին Վասիլյանը հիմնադրել և ղեկավարել է ՀԱԲ ռազմաքաղաքական միավորումը։ Սա պարզապես ինքնապաշտպանական կառույց չէր. ՀԱԲ-ը դարձել է ապագա Հայոց բանակի նախատիպը։ Որոշ տվյալներով՝ նրա շարքերում մի քանի տասնյակ հազար մարտիկ կար։ ՀԱԲ-ի ջոկատները պաշտպանել են Հայաստանի և Արցախի սահմանները, մասնակցել Երասխի, Իջևանի, Նոյեմբերյանի, Վարդենիսի, Գորիսի, Սիսիանի և այլ շրջանների մարտերին։ Վասիլյանը ոչ միայն հրամանատար էր, այլև ստեղծում էր համակարգ, որտեղ կարգապահությունը, գաղափարախոսությունը և ռազմավարությունը ոչ պակաս կարևոր էին, քան զենքը։

Նա բացահայտ հայտարարում էր կանոնավոր հայկական բանակ ստեղծելու անհրաժեշտության մասին, որն անկախ կլիներ կուսակցական շահերից։ Սակայն նրա ինքնավարության ձգտումը լարվածություն առաջացրեց Տեր-Պետրոսյանի ռեժիմի հետ։ Չցանկանալով ներքին կոնֆլիկտ հրահրել՝ Վասիլյանը դժվար որոշում կայացրեց՝ ցրել ՀԱԲ-ը։ Բայց նրա մարտիկները շարունակեցին կռվել այլ ջոկատների կազմում, իսկ պատերազմից հետո շատերը դարձան Հայոց բանակի սպաներ։

Ռազմիկ Վասիլյանը մահացել է 2005 թվականի մարտի 15-ին Երևանում՝ պատերազմի տարիներին ձեռք բերած հիվանդության պատճառով։ Աճյունն ամփոփված է «Եռաբլուր» պանթեոնում՝ Հայաստանի ազատության ու արժանապատվության համար իրենց կյանքը տված մարտիկների կողքին:

Նրա ժառանգությունը ոչ միայն ռազմական կազմակերպությունն էր, այլև գաղափարը․ բանակը՝ որպես ազգային գիտակցության արտահայտություն և պաշտպանության գործիք: Վասիլյանը հիշողության մեջ մնաց որպես մարդ, ով սկսում էր գործել՝ առանց հրամանի սպասելու։