Խաչատուր Աբովյան․ Հայ նոր գրականության և մանկավարժության հիմնադիրը

Alpha News-ը շարունակում է ներկայացնել «Ալֆա պերսոնա» շարքը:

Խաչատուր Աբովյանը հայ գրող, հայ նոր գրականության և նոր գրական լեզվի հիմնադիրն է, մանկավարժ և ազգագրագետ։

Հարկ է նշել, որ ժամանակակից Հայաստանի ազգային պատկերասրահը և Պատմության թանգարանն իրենց գոյության համար պարտական են նաև Խաչատուր Աբովյանին: Աբովյանը Էրիվանի շրջանի դպրոցի պատվավոր խնամակալ Ն. Վ. Բլավատսկու հետ հավաքել է առաջին նյութերը տեղական պատմության գրասենյակի բացման համար, որի հիման վրա բացվել են թանգարանները։

Աբովյանին մտահոգում էր նաև հայոց լեզվի խնդիրը։ Չէ որ այն ժամանակ գրավոր խոսքը և եկեղեցական-հայերեն գրաբարը բավական տարբերվում էին այն լեզվից, որով մարդիկ խոսում էին առօրյա կյանքում, ինչը բարդացնում էր մայրենի լեզվի ուսումնասիրությունը։ Ուստի, անկասկած, կարելի է նշել, որ Աբովյանը վերածնեց ազգային լեզուն՝ նոր շունչ հաղորդելով նրան։

Գրողը հսկայական ներդրում է ունեցել հայ գրականության զարգացման գործում։ Աբովյանը գրել է վեպեր, պատմվածքներ, էսսեներ, պիեսներ, գիտա-գեղարվեստական երկեր, բանաստեղծություններ, առակներ։ Նա նաև դարձել է առաջին հայ մանկագիրը։

Հարկ է նշել, որ Հայաստանի ազգային, քաղաքական և մշակութային վերածննդի համար Աբովյանը անհրաժեշտություն էր համարում ռուսական կայսրության հետ բարեկամության ամրապնդումը:

Խաչատուր Աբովյանը ցանկանում էր ներդնել նոր, ժամանակակից ուսուցման համակարգ։ Նա պայքարում էր աշխարհիկ համակողմանի դաստիարակության համար՝ իր բոլոր դրսևորումներով, աղքատների համար անվճար ուսուցման, տղաների և աղջիկների հավասար կրթության համար: Նա առաջինն է Հայաստանում զբաղվել գիտական ազգագրությամբ, ուսումնասիրել գյուղացիական կենցաղը։

Խաչատուր Աբովյանի անունով են կոչվել մանկավարժական ինստիտուտը և Աբովյան քաղաքը: Նրա պատվին փողոցներ են անվանակոչվել ոչ միայն Երևանում, այլև Թբիլիսիում, Սոչիում և Տարտուում: