Զբոսաշրջիկների զգալի հոսքը դարձել է դրամի փոխարժեքի ամրապնդման առանցքային գործոններից մեկը. Անտոն Դոլգովեչնի

Alpha Newsroom-ի ուղիղ եթերում Եվրասիական զարգացման բանկի երկրների վերլուծական կենտրոնի ավագ վերլուծաբան Անտոն Դոլգովեչնին ընդգծել է, որ 2022 թվականի վերջի դրությամբ Հայաստանում կար 99000 ոչ ռեզիդենտ, որոնց կեսից ավելին վերաբնակեցվածներ են։

«Եթե կարող եմ այդպես ասել, ապա ամեն ինչում մեղավոր է վճարային հաշվեկշռի վիճակը, այսինքն՝ ֆինանսական ռեսուրսների զգալի ներհոսքը երկրի տնտեսություն մեծացրել է արտարժույթի առաջարկը և, համապատասխանաբար, հանգեցրել է դրամի ամրապնդմանը։ Կարելի է նշել, որ ներհոսքը եղել է բոլոր խողովակներով։ Առաջինը, իհարկե, անդրսահմանային փոխանցումների կտրուկ աճն է։ 22 տարվա ընթացքում, ինչպես տեսնում ենք ԿԲ հաշվետվությունից, ներհոսքը կազմել է 2,6 մլրդ դոլար, ինչը ավելի քան 4 անգամ գերազանցում է նախորդ 5 տարիների միջին ցուցանիշը։ Ընդհանուր առմամբ այն հասել է ՀՆԱ-ի 13,2%-ին, ինչը նշանակում է, որ, ինչպես տեսնում ենք, այս տարի եւս տրանսֆերտները շարունակում են աճել։

Երկրորդ՝ սա ապրանքների և ծառայությունների արտահանման զգալի ընդլայնում է։ 2022 թվականին արտահանումն ավելի քան կրկնապատկվել է, և առաջին եռամսյակի վճարային հաշվեկշռի տվյալներով՝ մենք նույնպես կրկնակի աճ ենք տեսնում։ Բացի այդ, օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների ներհոսքն աճել է 2,07 անգամ, ինչը նույնպես ազդել է փոխարժեքի ամրապնդման վրա։ Ընդհանուր առմամբ, մենք տեսնում ենք, որ 2022 թվականի վերջի դրությամբ Հայաստանում կար 99000 ոչ ռեզիդենտ, որոնց կեսից ավելին վերաբնակեցվածներ էին։ Ավելին, նրանք զբաղված էին հիմնականում ՏՏ ոլորտում։

Ըստ այդմ՝ այս ամենը բարձրացնում է դրամի կուրսը։ Բացի այդ, զբոսաշրջիկների զգալի հոսք է եղել, ինչը նույնպես փոխարժեքի ամրապնդման գործոն է։ Թերեւս սրանք են այն հիմնական գործոնները, որոնք հանգեցրին դրամայի ուժեղացմանը։ Եթե համեմատենք Ղազախստանի հետ, ապա Ղազախստանի համար արտարժույթի հիմնական հոսքը էներգետիկ ռեսուրսների արտահանումն է։

Ուստի, չնայած Ղազախստան ժամանած վերաբնակիչների համադրելի թվին, այդ գումարն առանձնապես նկատելի չէ, սկզբունքորեն, ամենևին էլ նկատելի չէ՝ փոխարժեքի դինամիկայի վրա ազդելու համար։ Ինչ վերաբերում է Վրաստանին, որն ավելի մեծ տնտեսություն ունի, քան Հայաստանը, ապա այս տարվա մայիս ընկած ժամանակահատվածում մենք տեսանք նաև վրացական արժույթի ուժեղացում ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ։ Հետևաբար, խոսքը տնտեսության չափի, մասշտաբի մեջ է։

Դրամի ամրապնդումն ուղղակիորեն ազդել է տնտեսության վրա, քանի որ Հայաստանը մեծապես կախված է ներկրվող ապրանքներից։ Ներմուծվող ապրանքների դրամային գների նվազումը հանգեցրեց գնաճի դանդաղեցմանը, իսկ հետո այս տարվա ամռան ամիսներին գնաճը փաստացի գնանկում ունեցավ։ Սա, հավանաբար, ամենակարևոր ազդեցությունն է:

Բացի այդ, ներմուծման գների անկումն ազդել է ներմուծվող ապրանքների, այդ թվում՝ ներդրումային ապրանքների առկայության վրա։ Դա թույլ է տալիս մեծացնել արտադրության ծավալը կամ ներդրումները արտադրության մեջ։ Դրամի ամրապնդումն ազդել է նաև մակրոտնտեսական ցուցանիշների վրա, առաջին հերթին մեկ շնչին ընկնող դոլարի ՀՆԱ-ն մեկ տարվա ընթացքում աճել է 40%-ով։

Այստեղ, իհարկե, կա նաև իրական ՀՆԱ-ի աճ, ինչը բացարձակ ռեկորդ է Հայաստանի համար։ Միաժամանակ, դա հանգեցրեց արտաքին պարտքի կրճատմանը։ Եվ եթե 2021-ի վերջին այն կազմում էր ՀՆԱ-ի մոտ 63%-ը, ապա 2022-ի վերջին, ինչպես հիմա, այն 50%-ից էլ քիչ է։ Բացի այդ, արտարժույթի ներհոսքը թույլ տվեց ստեղծել միջազգային պահուստներ, որոնք տարվա կեսերին հասան 4,1 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի, ինչը, սկզբունքորեն, պատմական առավելագույնն է։

Բնականաբար, դրամի ամրապնդումը հանգեցրեց գնային մրցունակության որոշակի կորստի, քանի որ հայկական ապրանքների հարաբերական գները բարձրացան հարևան երկրների ապրանքների գներից։ Սակայն Ռուսաստանի Դաշնությունում պահանջարկի աճն ինչ-որ չափով թույլ տվեց նվազեցնել բացասական ազդեցությունը, ուստի դա դեռ կրիտիկական ազդեցություն չի ունեցել Հայաստանի արտահանման վրա»,- նշել է փորձագետը։