«Հայաստան-Դոնի» ցուցահանդես՝ նվիրված Նոր Նախիջևանի 245-ամյակին

245 տարի առաջ՝ 1778 թվականի ամռանը, տեղի ունեցավ քրիստոնյա բնակչության վերաբնակեցումը Ղրիմից Ռուսական կայսրության տարածք։ Կայսրուհի Եկատերինա II-ի հանձնարարությամբ՝ քրիստոնյաների վտանգի պատրվակով, կարճ ժամանակում կազմակերպվեց նրանց վերաբնակեցումը Ռուսաստան։ Վերաբնակեցումը ղեկավարում էր գեներալ Ալեքսանդր Վասիլևիչ Սուվորովը։ Քաղաքական ցնցումների հետևանքով ավելի քան 30 հազար մարդ լքեց բնակավայրերը, որոնց մոտ կեսը հայեր էին։

1779 թվականի մայիսի 21-ին Եկատերինա երկրորդը պատվոգիր է շնորհել հունական օրենքի քրիստոնյաներին, ըստ որի հույները մեկնել են Եկատերինոսլավ (այժմ՝ Դնեպր) և Մարիանոպոլ (Մարիուպոլ)։ Իսկ հայերի մեծ մասը շարժվել են դեպի Դոն։

Դոնի Ռոստովի մոտ գտնվող Պոլուդենկա կոչվող վայրում ապաստան գտնելով՝ գաղթական հայերը սկսել են Նախիջևան քաղաքի շինարարությունը, որը շուտով սկսել է մրցակցել դեռ երիտասարդ Ռոստովի հետ։ 1779 թվականի նոյեմբերի 14-ին կայսրուհին Ղրիմից դուրս եկած քրիստոնյաներին և հայերին շնորհել է արտոնություններով պատվոգիր։

Կներկայացվեն փաստաթղթեր Գարոյի ֆոնդերից, երևանյան երկու թանգարաններից ՝ Հայաստանի պատմության և Մ. Ս. Սարյանի տուն-թանգարանից, ինչպես նաև ցուցահանդեսի գրեթե բոլոր հերոսների ներկայացուցիչների ընտանեկան արխիվներից:

Հետաքրքիր նյութերն այնքան շատ էին, որ ցուցահանդեսը կբաժանվի երկու մասի։ Երկրորդը կթողարկվի արդեն հաջորդ տարվա աշնանը, քանի որ ընտանիքներում պահվող փաստաթղթերի հավաքագրումը շարունակվում է մինչ օրս։