Ինչպես է Փաշինյանը նոր կապիտուլյացիա պատրաստում

Քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանը Alpha News-ի եթերում «Վերնագիր» հեղինակային հաղորդման ընթացքում ներկայացրել է թեմայի շուրջ մասնագիտական վերլուծություն։

Ե՛վ հայաստանցիներից, և՛ օտարերկրյա փորձագետներից, ովքեր ուշադիր հետևում են Անդրկովկասում տեղի ունեցող գործընթացներին, վերջին շրջանում լսվում է նույն հարցը.ի՞նչ է կատարվում հայ-ադրբեջանական բանակցային գործընթացում, ինչո՞ւ է ամեն ինչ կանգ առել, թեև ֆորմալ առումով «Արցախի հարցը փակված է», քանի որ այս պատմական փուլում պաշտոնական Բաքուն ամբողջությամբ վերահսկել է հայկական երկրորդ պետության տարածքը։

Հասկանալու համար, թե ինչ է կատարվում, պետք է ուշադիր կարդալ Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարությունների հայտարարությունները, երկու երկրների պաշտոնյաների հայտարարությունները, ինչպես նաև գործընթացում ներգրավված ոչ տարածաշրջանային խաղացողների հայտարարությունները։

Այսպիսով, ի՞նչ ունենք այսօր։

Հայաստանը բոյկոտում է միջոցառումները գրեթե ցանկացած ինտեգրացիոն հարթակում, որտեղ ներկա է Ռուսաստանի Դաշնությունը, որպեսզի Մոսկվային թույլ չտա թեկուզ տեսական հնարավորությունից ևս մեկ անգամ ինտեգրվել Երևանի և Բաքվի միջև հարաբերությունները բարելավելու բանակցային գործընթացին: Այս գործողությունների էությունը այս շաբաթ բացահայտեց «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Արմեն Խաչատրյանը, ով հայտարարեց, որ Արևմուտքում է ստորագրվելու Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության պայմանագիրը։

«Հայաստանն այլևս չի կրկնելու նոյեմբերի 9-ի սխալը։ Մեր նպատակն այն է, որ խաղաղության պայմանագիրը կնքելուց հետո կոնկրետ երաշխավորներ լինեն, որպեսզի ցանկացած խախտման դեպքում իմանանք, թե ինչ միջազգային մեխանիզմներ կարող ենք գործի դնել։ Ռուսաստանի բոլոր երաշխիքները նոյեմբերի 9-ից հետո հօդս ցնդեցին։ Հայաստանը երկրորդ անգամ այդ սխալը չի գործելու»,-ասել է Խաչատրյանը:

Ադրբեջանի և տարածաշրջանային մյուս խաղացողների դիրքորոշումն այն է, որ Անդրկովկասում բոլոր գործընթացները պետք է կարգավորվեն տարածաշրջանային ուժերի կողմից՝ առանց երրորդ կողմերի ներգրավման։ Միևնույն ժամանակ, Բաքուն, ստանալով առավելագույնը արևմտյան բանակցային հարթակից (Արցախն առանց հայերի և առանց էթնիկ զտումների համար սահմանված պատժամիջոցների), չի ցանկանում իրեն ծանրաբեռնել լրացուցիչ պարտավորություններով, ուստի հրաժարվել է բանակցություններից Գրանադայում, Բրյուսելում և Վաշինգտոնում։

Փոխարենը դաշտ նետվեց «Երևանի և Բաքվի ուղիղ բանակցություններ, բանակցություններ առանց միջնորդների» նոր թեզը։ Սա բխում է ինչպես ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի ներկայացուցիչ Մեթյու Միլլերի հայտարարություններից, այնպես էլ Ադրբեջանի ԱԳՆ-ի վերջին հայտարարություններից:

ԱՄՆ-ի դիրքորոշումը պարզ է, նրանք հիանալի հասկանում են, որ «ուղիղ բանակցություններ առանց միջնորդների և առանց երրորդ կողմի» հասկացությունը գոյություն չունի, քանի որ Թուրքիան միշտ կանգնած է Ադրբեջանի թիկունքում։ Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանին, ապա հիմնվելով Ադրբեջանի ԱԳՆ հայտարարության վրա, թե երկու երկրներն են պատասխանատու խաղաղ գործընթացի շարունակման համար, այդ թվում՝ փոխընդունելի վայր ընտրելու կամ պետական ​​սահմանին հանդիպման որոշման համար, պարզ է դառնում, որ Բաքուն մտադիր է ոչ միայն «կարգավորել հարաբերությունները Հայաստանի հետ, այլ նաև պնդել բանակցությունների և «խաղաղության պայմանագրի ստորագրման» իտ ձևաչափը, որը չի ունենա հատուկ երաշխավորներ, և որում չեն սահմանվի պայմանագրի կետերի խախտման հետևանքները:

Այլ կերպ ասած, Բաքուն կրկնում է այն, ինչ 2023 թվականի գարնանը Հանրային հեռուստատեսությամբ ասել էր իշխանության «ուղեղային կենտրոններից» Ժիրայր Լիպարիտյանը՝ համաձայնության գալ Բաքվի և Անկարայի հետ առանց երաշխավորների, Թուրքիայի և Ադրբեջանի ղեկավարների խոսքերի նկատմամբ վստահության հիման վրա։

Հասկանալի է, որ նման պայմանագիրը կդառնա հայկական պետականության կազմալուծման հետհաշվարկի սկիզբը։ Սակայն դրան հասնելու համար պետք է բազմաթիվ քայլեր ձեռնարկել, առաջին հերթին, պատրանք ստեղծել, որ Հայաստանը մնացել է առանց դաշնակիցների, և երկիրն այլ ելք չունի, քան ապավինել «Ալիևի և Էրդողանի պատվո խոսքին»:

Անհրաժեշտ է նաև քանդել ներքին դիմադրության աղբյուրները և դա անել՝ պայքարելով հայ ինքնության հիմքի դեմ՝ հրաժարվել եկեղեցուց, հրաժարվել պետական ​​խորհրդանիշներից, դատապարտել և խարանել զինվորական հերոսներին և այլն։ Մի խոսքով, հրաժարվել «պատմական կարծրատիպերից», ինչի մասին Ջոն Բոլթոնը խոսեց 2018թ.:

Ըստ էության, այս ամենը տեղի է ունենում, և 2021 թվականից հետո, հենց 21-ից հետո Նիկոլ Փաշինյանը  պատրաստվում է այս ամենը՝ քանդելով այն հենասյուները, որոնց վրա խարսխվել է է հայոց պետականությունը և պատրաստելով երկիրն ու ժողովրդին նոր կապիտուլյացիայի։

Բայց արդյո՞ք իսկապես այդպես պետք է լիներ ի սկզբանե։ Ոչ, և մենք հնարավորություն ունեցանք 2021 թվականին շտկել իրադարձությունների այս ընթացքը։ Սակայն Հայաստանի քաղաքական վերնախավի մի մասը չկարողացավ գտնել ժողովրդի հետ շփվելու արդյունավետ ուղիներ, առերեւույթ ռազմաքաղաքական վերնախավի մի մասը մտահոգված էր ոչ թե Հայաստանում քաղաքական փոփոխությունների թեմայով, այլ ընդդիմության առաջնորդների՝ իշխանության գալը թույլ չտալու հարցով։ Ինչն էլ առիթ հանդիսացավ արտահերթ ընտրություններում Փաշինյանի հաղթանակի և ներկա պատմաքաղաքական կոլապսի։

Այսինքն՝ հնարավոր նոր կապիտուլյացիայի պատասխանատվությունը կրելու է ոչ միայն Փաշինյանը, այլեւ նրանք, ովքեր նպաստել են նրա իշխանության պահպանմանը 2021 թվականին։