Հովհաննես Բաղրամյան. Հաղթանակի հայ մարշալը

Խորհրդային Միության մարշալ Հովհաննես Քրիստափորի Բաղրամյանը ծնվել է 1897թ. դեկտեմբերի 2-ին Չարդախլու (Խաչիսար) հայկական գյուղում: Ռազմական փառքի նրա ճանապարհը սկսվել է երկաթուղային բանվորի ընտանիքում, որտեղ վաղ տարիքից նա սովոր էր քրտնաջան աշխատանքի և կարգապահության:

Պատանեկության տարիներին նա աշխատել է երկաթուղում, բայց առաջին համաշխարհային պատերազմը փոխել է նրա ճակատագիրը. Բաղրամյանը կամավոր միացել է բանակին: Հեղափոխությունից հետո ծառայել է Հայաստանի Առաջին Հանրապետության բանակում, որի կազմում մասնակցել է 1918 թվականի Սարիղամիշի և Կարսի տարածքում թուրքերի դեմ կռիվներին, ինչպես նաև Սարդարապատի հերոսամարտին, որպես դասակի հրամանատար։

Խորհրդային կարգերի հաստատման առաջին իսկ օրերից նա կարմիր բանակի շարքերում էր։ 1925 թվականին ավարտել է Սանկտ Պետերբուրգի (Լենինգրադի) հեծելազորային դպրոցը, 1934 թվականին՝ Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիան։

Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին Բաղրամյանն իրեն դրսևորել է որպես ամենատաղանդավոր հրամանատարներից մեկը։ Նա մասնակցել է Մոսկվայի պաշտպանությանը, իսկ 1943 թվականին գլխավորել է Մերձբալթյան 1-ին ճակատը։ Նրա ղեկավարությամբ զորքերը ազատագրել են Բալթյան երկրների զգալի մասը և ճեղքել գերմանական պաշտպանությունը։ Նա տարբերվում էր գործողությունների մանրակրկիտ պատրաստմամբ և զինվորների նկատմամբ ուշադրությամբ։ Ժամանակակիցները նշում էին, որ նա ձգտում էր նվազագույնի հասցնել կորուստները և միշտ հաշվի էր առնում մարդկային գործոնը։ Ավելի ուշ Բաղրամյանը ղեկավարել է 3-րդ Բելառուսական ճակատը, մասնակցել պատերազմի եզրափակիչ գործողություններին՝ մոտեցնելով նացիզմի դեմ հաղթանակը:

Բաղրամյանը դարձել է Խորհրդային Միության մարշալի կոչում ստացած առաջին հայը։ Նրա հայրենի Չարդախլու գյուղը երկրին տվել է միանգամից մի քանի խոշոր զորահրամանատարներ, ինչը եզակի երևույթ էր։ Պատերազմի տարիներին նա հայտնի էր որպես «քարտեզով մարշալ», քանի որ միշտ անձամբ էր ուսումնասիրում տեղանքը: Զինվորները հարգում էին նրան առաջնագծում հաճախակի հայտնվելու և զինվորների հետ անմիջականորեն շփվելու համար՝ առանց ավելորդ ձևականության։

Պատերազմից հետո Հովհաննես Բաղրամյանը բարձր պաշտոններ է զբաղեցրել գլխավոր շտաբում, մասնակցել է ԽՍՀՄ ռազմական դոկտրինի մշակմանը, ղեկավարել ռազմական շրջանները։ 1955-ին նրան շնորհվել է Խորհրդային Միության մարշալի կոչում։ Նրա մրցանակների ցանկում ներառված էին Լենինի երկու շքանշան, Սուվորովի շքանշան և շատ այլ պարգևներ:

Հովհաննես Բաղրամյանը մահացել է 1982թ. սեպտեմբերի 21-ին Մոսկվայում: Նրա անունն են կրում մի շարք փողոցներ և դպրոցներ, հուշարձաններ են տեղադրված Երևանում և այլ քաղաքներում։ Հայ ժողովրդի համար նա դարձել է ուժի և արժանապատվության խորհրդանիշ, իսկ համաշխարհային պատմության համար՝ օրինակ, թե ինչպես կարող է փոքրիկ գյուղից եկած մարդը դառնալ հաղթանակի մարշալ և թողնել ժառանգություն, որը կոգեշնչի սերունդներին։