Նվեր Փաշինյանից Իլհամ Ալիևի ծննդյան օրվա կապակցությամբ

(Ալիևի նարատիվներն ապացուցում են, որ Ադրբեջանը չի պատրաստվում խաղաղության Հայաստանի հետ)

Իլհամ Ալիևի ելույթն Աղդամում ոչ միայն «Մեծ վերադարձ» ծրագրի ընթացքի մասին հաշվետվություն էր, այլև ծրագրային մանիֆեստ, որն ամրագրում է Բաքվի անցումը ռազմական հաղթանակից դեպի Հայաստանի դեմ քաղաքական և իրավական ճնշման երկարաժամկետ ռազմավարության։ Ադրբեջանի նախագահի թեզերի վերլուծությունը թույլ է տալիս առանձնացնել մի քանի առանցքային հանգույցներ, որոնք առաջիկա տարիներին կորոշեն տարածաշրջանային օրակարգը։

Ալիևի ելույթի ամենանշանակալի ազդակներից մեկն այն պնդումն էր, որ Աղդամի ավերման պատասխանատվությունը կրում է ոչ թե «Ղարաբաղի անջատողական վարչակարգը», այլ անմիջապես հայկական պետությունը։ Սա քաղաքականության վերափոխման հանգուցային պահ է։ Եթե նախկինում Բաքուն շեշտը դնում էր Ղարաբաղի տեղական ուժերի վրա, ապա այժմ թիրախն ավելի հաճախ դառնում է պաշտոնական Երևանը։

Այս ձևակերպումն ունի հեռագնա հետևանքներ։ Այն հիմք է նախապատրաստում Հայաստանին լայնածավալ նյութական պահանջներ ներկայացնելու համար։ Քաղաքների ավերումն անվանելով «հայկական պետության նպատակաուղղված քաղաքականություն»՝ Ալիևը փաստացիորեն ազդարարում է անցումը «տնտեսական և իրավական հատուցման» փուլին։ Այս պահանջների ներկայիս անորոշությունը Բաքվին մանևրելու լայն դաշտ է թողնում՝ ռեպարացիաների պահանջից մինչև խաղաղության պայմանագրի շրջանակներում նոր տարածքային ու հումանիտար պայմանների պարտադրում։

Ելույթում առանձնահատուկ տեղ էր զբաղեցնում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի քննադատությունը։ Ալիևն ուղղակիորեն հայտարարեց, որ համանախագահների գործունեությունն ուղղված էր «օկուպացիայի պահպանմանը» և ստատուս քվոյի պահպանմանը։ Բաքվի տեսանկյունից՝ միջազգային միջնորդները տասնամյակներ շարունակ աշխատել են այն ուղղությամբ, որ Արցախը մնա հայկական՝ փորձելով Ադրբեջանին «հաշտեցնել» տարածքների կորստի փաստի հետ։

Այստեղ առաջանում է սուր քաղաքական պարադոքս, որը հարվածում է Նիկոլ Փաշինյանի ներքին լեգիտիմությանը։ Մինչ Հայաստանի վարչապետը տարիներ շարունակ ներքին լսարանին համոզում էր, որ ԵԱՀԿ ՄԿ ժառանգությունը «աղետալի» էր և տանում էր Ղարաբաղի հանձնմանը, Ալիևը պնդում է հակառակը՝ միջնորդները Հայաստանի կողմից էին։ Այս հակասությունը Փաշինյանին դնում է ծայրահեղ բարդ կացության մեջ. եթե նույնիսկ թշնամին հաստատում է, որ դիվանագիտական մեխանիզմներն աշխատել են հօգուտ Հայաստանի, ապա Փաշինյանի փաստարկը՝ «վատ բանակցային ժառանգության» պատճառով տարածքային կորուստների անխուսափելիության մասին, փլուզվում է։

Չնայած պաշտոնապես ընթացող խաղաղության գործընթացին՝ Ալիևի հռետորաբանությունը մնում է ծայրահեղ կոշտ և ուղղված դեպի անցյալը։ «Սումգայիթի ողբերգության» հիշատակումը և շեշտադրումն այն մասին, որ Ադրբեջանը «երբեք չի մոռանա օկուպացիան», վկայում են, որ երկրի բարձրագույն ղեկավարության մակարդակով չեն հնչում հասարակությունների իրական հաշտեցմանն ուղղված նարատիվներ։

Ընդհակառակը, Ալիևն ընդգծում է, որ Ադրբեջանը պետք է լինի «հակառակորդից մի քանի անգամ ուժեղ», իսկ «հաղթական երթի» պատմությունը պետք է ուսումնասիրվի դպրոցներում՝ որպես ազգային ինքնության հիմք։ Սա խոսում է այն մասին, որ սահմանին տիրող ներկայիս անդորրը ժամանակավոր է և ունի ավելի շուտ տեխնիկական բնույթ։ Ճնշումը վերսկսելու գաղափարական հիմքը ոչ միայն պահպանվել է, այլև ամրապնդվում է։ Բաքուն Հայաստանին չի առաջարկում «խաղաղություն՝ համագործակցության դիմաց», նա առաջարկում է «խաղաղություն՝ նոր իրողություններին լիակատար ենթարկվելու դիմաց»։

Ալիևը հստակ ձևակերպում է. հաղթանակը ձեռք է բերվել ի հեճուկս համաշխարհային խոշոր խաղացողների (ԱՄՆ, Ֆրանսիա, Ռուսաստան), որոնք «վիզաներ էին տրամադրում անջատողականների առաջնորդներին»։ Այս թեզը ստեղծում է «պաշարված ամրոցի» հոգեբանություն, որին թույլատրված է գործել կոշտ՝ ելնելով բացառապես ուժի իրավունքից։ Շուշիի ուղղությամբ «Իսկանդեր-Մ» հրթիռների կիրառման հիշատակումը ուղղակի ակնարկ էր Ռուսաստանի հասցեին։

Ելույթի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ Բաքվի հետագա քաղաքականության հիմնական ուղղություններն են լինելու. Իրավական ագրեսիա (հայցեր անմիջապես ՀՀ-ի դեմ), Դիվանագիտական մեկուսացում (ԵԱՀԿ ՄԿ-ի ժառանգության վերջնական լուծարում), Ռազմական գերազանցություն՝ որպես միակ երաշխավոր։

Աղդամի ելույթը հաստատում է. խաղաղության պայմանագիրը Բաքվի համար հակամարտության ավարտը չէ, այլ միայն գործիքակազմի փոփոխություն։ Սահմանին տիրող ներկայիս անդորրը փխրուն է, իսկ նոր պահանջների գաղափարական հիմքն արդեն լիովին պատրաստ է։

Մտածե՛ք այդ մասին․․․