Էդգար Շահին. փորագրության հայ վարպետը Եվրոպայի սրտում

Հայ նկարիչ, ֆրանսիական Պատվո լեգեոնի ասպետ, փորագրանկարչության խոշորագույն վարպետ Էդգար Շահինը խորը հետք է թողել 20-րդ դարի սկզբի եվրոպական արվեստում։

Ծնվել է 1874 թվականի հոկտեմբերի 31-ին Վիեննայում, մեծացել Կոստանդնուպոլսում, որտեղ նրա գեղարվեստական տաղանդը նկատել է պրոֆեսոր Մելքոն Տիրացույանը: Նրա խորհրդով Շահինն ուսումը շարունակել է Իտալիայում՝ Վենետիկի Մուրադ Ռափայելյան վարժարանում և Գեղարվեստի ակադեմիայում, որտեղ սովորել է Անտոնիո Պաոլետիի մոտ։ 1895 թվականին տեղափոխվել է Փարիզ, ընդունվել Ժյուլիեն ակադեմիա և շուտով դարձել հեղինակավոր ցուցահանդեսների մասնակից։ Նրա առաջին աշխատանքը՝ «Մուրացկանը», ձևավորել է ողջ կարիերայի ուղղությունը՝ ուշադրություն պարզ մարդու, ցավի ու արժանապատվության նկատմամբ։

1900 թվականին Շահինը ոսկե մեդալ է ստացել Փարիզի համաշխարհային ցուցահանդեսում, իսկ 1903-ին՝ Վենետիկի բիենալեում։ Նրա փորագրություններն աչքի էին ընկնում ճշգրտությամբ, զգացմունքային խորությամբ և սոցիալական զգայունությամբ։ Նա հաճախ էր անդրադառնում հայկական թեմատիկային՝ ստեղծելով Պողոս Նուբարի, Զարմիկյանի, Երամ անունով աղջկա դիմանկարները, ինչպես նաև Անիի եկեղեցու ֆոնին որբերի պատկերով օֆորտ: 1931 թվականին նա ստեղծել է «Այս գեղեցիկ հայկական քիթը» նկարը՝ հեգնական, բայց խորիմաստ։

Շահինն ակտիվորեն մասնակցել է հայկական սփյուռքի մշակութային կյանքին, դարձել փարիզյան «Անի» նկարիչների միության հիմնադիրներից մեկը, օգնել Սարյանին կազմակերպելու առաջին ցուցահանդեսը Ֆրանսիայում։ 1930 թվականին նա Հայաստանին է նվիրել իր 160 լավագույն աշխատանքները՝ հույս հայտնելով երբևէ համբուրել հայկական հողը։ Ցավոք, երազանքն անկատար է մնացել։

Չնայած հրդեհներին ու ջրհեղեղներին, որոնք ոչնչացրել են նրա ժառանգության մի մասը, Շահինը պատմության մեջ է մտել որպես «Հիասքանչ դարաշրջանի» խոշորագույն փորագրիչներից մեկը։ Նրա աշխատանքները պահվում են Փարիզի, Վենետիկի, Մոսկվայի, Սանկտ Պետերբուրգի և Երևանի թանգարաններում։ Կամիլ Մոկլերը նրան անվանել է իր ժամանակի վկան, որը կարող է ամեն ինչ անել։

Էդգար Շահինը մահացել է Փարիզում 1947 թվականին, բայց նրա արվեստը շարունակում է խոսել աշխարհի հետ։