Կիրիլ Շչոլկին․ հայկական հետքը ԽՍՀՄ ատոմային նախագծում

Կիրիլ Իվանովիչ Շչոլկինը խորհրդային գիտության ականավոր մտքերից է, ով առանցքային դեր է խաղացել ատոմային զենքի զարգացման գործում: Սակայն քչերը գիտեն, որ նրա իսկական անունը Կիրակոս Հովհաննեսի Մետաքսյան է, իսկ նրա հայկական արմատներն առանձնահատուկ հետք են թողել նրա կենսագրության վրա։

Շչոլկինը ծնվել է 1911թ. մայիսի 17-ին Թիֆլիսում։ Դեռ փոքր տարիքից հետաքրքրվել է գիտությամբ, ֆիզիկայով։ Նրա կրթությունը սկսվել է Ղրիմի պետական մանկավարժական ինստիտուտում, այնուհետև շարունակվել Լենինգրադի պոլիտեխնիկական ինստիտուտում, որտեղ նա խորությամբ ուսումնասիրել է այրման և դետոնացման գործընթացները։ Այս ուսումնասիրությունները առանցքային դեր խաղացին նրա ապագա մասնակցության մեջ ԽՍՀՄ-ի ատոմային նախագծին:

Վերջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո ԽՍՀՄ-ը մտավ սպառազինության մրցավազքի մեջ՝ ձգտելով ստեղծել սեփական միջուկային զենքը։ 1946 թվականին Շչոլկինին հրավիրեցին «Արզամաս-16» գաղտնի գիտական կենտրոն, որտեղ նա դարձել է դետոնացիոն գործընթացների առաջատար մասնագետ։ Նրա ուսումնասիրությունները վճռորոշ դեր են խաղացել 1949 թվականին խորհրդային առաջին միջուկային լիցքի հաջող փորձարկման գործում։

Շչոլկինը երեք անգամ արժանացել է Սոցիալիստական աշխատանքի հերոսի կոչման, ինչպես նաև ստացել է Լենինի և ԽՍՀՄ պետական մրցանակներ պաշտպանական արդյունաբերության մեջ ներդրման համար:

Չնայած իր ակնառու ծառայություններին, Կիրիլ Շչոլկինի անունը մնում է քիչ հայտնի հասարակության համար: Այնուամենայնիվ, նրա ներդրումը գիտության և ԽՍՀՄ-ի պաշտպանության ոլորտում անհնար է գերագնահատել։ Նա ոչ միայն գիտնական էր, այլև մարդ, որը փոխեց պատմության ընթացքը՝ ապացուցելով, որ գիտելիքը և գործին նվիրվածությունը կարող են ազդել ողջ ժողովուրդների ճակատագրերի վրա: