Ռուս-ադրբեջանական հարաբերությունների սրումը կարող է շանս լինել Հայաստանի համար

(Եվ կրկին Փաշինյանի սխալների արժեքի մասին)

«Ռուս-ադրբեջանական հարաբերությունների առօրյան ավելի ու ավելի է սկսում նմանվել վերջին տարիներին հայ-ռուսական հարաբերություններին, երբ կողմերի միջև առանց «դիվանագիտական փոխհրաձգության» գրեթը շաբաթը չի անցնում։

Պաշտոնապես ամեն ինչ սկսվեց նրանից, որ 2024 թվականի դեկտեմբերի 25-ին Ակտաուի (Ղազախստան) մոտակայքում վթարվեց Embraer 190 «Azerbaijan Airlines» (AZAL) ուղևորատար ինքնաթիռը, որը կատարում էր Բաքու-Գրոզնի չվերթը։ Ռոսավիացիան հայտարարել է, որ Գրոզնիում ինքնաթիռի վայրէջքը չի հաջողվել մառախուղի և «Ковер» պլանի պատճառով, որն ակտիվացվում է «Ուկրաինայի ահաբեկչական գործողությունների հետևանքով»: Դեկտեմբերի 28-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինն իր ադրբեջանցի գործընկերոջ՝ Իլհամ Ալիևի հետ զրույցի ժամանակ նշել է, որ AZAL-ի ինքնաթիռի վայրէջքի պահին Գրոզնին հարձակման էր ենթարկվել ուկրաինական անօդաչու սարքերի կողմից, և «ռուսական ՀՕՊ միջոցները հետ էին մղել այդ հարձակումները»:

Ալիևը հաջորդ օրը հայտարարել է, որ ինքնաթիռը հայտնվել էր ռադիոէլեկտրոնային պայքարի համակարգերի ազդեցության տակ, նրա պոչի հատվածը «վնասվել էր գետնից կրակոցների հետևանքով»: Նա նաև հայտարարել է, որ Ռուսաստանը պետք է ստանձնի պատասխանատվություն և հրապարակավ ներողություն խնդրի ինքնաթիռի հետ կապված դեպքի համար, պատժի մեղավորներին և փոխհատուցում վճարի Ադրբեջանին:

Հունվարին ռուսական աղբյուրները հրապարակել են ինքնաթիռի անձնակազմի և դիսպետչերների զրույցների սղագրությունը։ Դրանից պարզ դարձավ, որ անձնակազմը մի քանի անգամ փորձել էր վայրէջք կատարել Գրոզնիում, ապա տեղեկացրել էր դիսպետչերներին, որ «թռչուն է բախվել ինքնաթիռին, իսկ խցիկում երկու աթոռ էր պայթել»: Զրույցների հրապարակումը պաշտոնական Բաքվին անհարմար դրության մեջ է դրել, քանի որ ամբողջությամբ հակասում էր ադրբեջանական վարկածին: Եվ դրանից հետո, ադրբեջանական հեռուստատեսությունը պատրաստել է ռեպորտաժ՝ Բաքվում գործող «Ռուսական տան»-ը մեղադրելով լրտեսության մեջ: Դրան արձագանքել է «Ռուսական տան» ղեկավարությունը, որը խոստացել է դիմել դատարան՝ պատժելու համար ադրբեջանական Baku TV-ին:

Ավելի ուշ հայտնի դարձավ, որ Ադրբեջանում Ռուսաստանի դեսպանը հրավիրվել է ՌԴ ԱԳՆ, որտեղ ռուսական դիվանագետները զարմանք էին հայտնել «տեղական լրատվամիջոցներում հակառուսական հրապարակումների շարքի» կապակցությամբ: Բաքուն էլ ի պատասխան հրավիրել էր ԱԳՆ Ադրբեջանում Ռուսաստանի դեսպանին:

Նույնիսկ ռուսական աղբյուրները, որոնք երկար ժամանակ առավել լոյալ էին տրամադրված Բաքվի նկատմամբ, անկեղծորեն նշում էին, որ Ադրբեջանի առաջնորդն անցել է մի շարք «կարմիր գծեր», ինչը չէր կարող մնալ առանց պատասխանի: Իրականում ինքնաթիռի դեպքը միայն պատրվակ էր ռուս-ադրբեջանական հարաբերություններում «թարախը» պայթեցնելու համար:

Ռուսաստանի դեմ հրապարակումներ միշտ էլ եղել են ադրբեջանական պետական լրատվամիջոցներում: Սրանում հեշտ է համոզվել՝ կարդալով 2023 թվականի ամռանը ադրբեջանական հրապարակումներում տեղ գտած հրապարակումները: Այդ ժամանակ Բաքվում ավելի շատ էին սպասում Ուկրաինայի հակահարձակմանը, քան Կիևում: Իսկ Ալիևը, որը հոկտեմբերի 2022-ին Պրահայում գնաց ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի և ԵՄ-ի հետ գործարքի, դա արել էր ոչ միայն Արցախին տիրանալու համար, այլև տարածաշրջանից ռուսների դուրսբերման համար, ինչը նույնպես չէր կարող մնալ առանց հետևանքների:

Այլ հավասար պայմաններում, եթե Ռուսաստան-Ադրբեջան-Հայաստան-եռանկյունում Երևանի և Մոսկվայի հարաբերությունները չփչացվեին Հայաստանի ղեկավարության ձեռքով, ապա Բաքվի և Մոսկվայի միջև հարաբերությունների ներկայիս ճգնաժամը կարող էր լավ ու հարմար առիթ դառնալ՝ Հայաստանի Հանրապետություն և Արցախի շահերն առաջ մղելու համար։

Իհարկե, ոչ ոք չի ասում, որ 2025-ի այս օրերին Շուշին կդառնար հայկական, բայց կարելի էր, առնվազն, պահանջել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի դրույթների վերանայում՝ Արցախում ռուսական կոնտինգենտի ավելացման տրամաբանությունում։ Կամ էլ պահանջել, որ Ադրբեջանի կողմից հաստատվեր այնպիսի քարտեզներ սահմանագծման համար, որոնք ավելի կհամապատասխանեին ՀՀ շահերին, քան հայ ժողովրդին Ալիևի և Փաշինյանի կողմից պարտադրված «սահմանների հաստատման» ընթացիկ գործընթացը:

Եվ ահա այստեղ կրկին լեգիտիմ է դառնում Նիկոլ Փաշինյանի սխալի գնի մասին հարցը. ինչքա՞ն թանկ է այն արժեցել հայ ժողովրդին: Իսկ միգուցե սա սխալ չէր․․․

Մտածե՛ք այդ մասին․․․»։