Համո Բեկնազարյան. հայկական կինոյի հիմնադիրը

Համո Բեկնազարյան (Համբարձում Իվանի Բեկնազարյան), մարդ, առանց որի անհնար է պատկերացնել հայկական կինոն: Նա դարձել է հայկական կինեմատոգրաֆի ռահվիրան, առաջին հայ կինոռեժիսորը, ով դրել է ազգային կինոարվեստի հիմքը։

Բեկնազարյանը ծնվել է 1892թ. մայիսի 31-ին Երևանում: Մինչև կինոյի աշխարհում հայտնվելը, նա զբաղվել է ֆրանսիական ըմբշամարտով և նույնիսկ մասնակցել միջազգային մրցաշարերի։ Այնուամենայնիվ, նրա իրական հետաքրքրությունը մեկ այլ տեղում էր՝ կինոյում: 1914 թվականին որպես դերասան հանդես է եկել «Էնվեր փաշա՝ Թուրքիայի դավաճան»-ը ֆիլմում, դարձել համր կինոյի աստղ՝ խաղալով ավելի քան 70 դեր։

Աշխատելով տարբեր կինոստուդիաներում՝ Բեկնազարյանն ուսումնասիրել է կինոարտադրության գործընթացը և 1920-ականներին որոշել է նվիրվել ռեժիսուրային: Նրա նպատակն էր ստեղծել հայկական կինո, որը ոչ միայն զվարճացնում էր, այլև ծառայում էր որպես մշակութային և պատմական գործիք:

Առանցքային պահը եղել է 1925 թվականին, երբ Բեկնազարյանը նկարահանել է առաջին հայկական գեղարվեստական ֆիլմը՝ «Նամուս»-ը, որը Ալեքսանդր Շիրվանզադեի համանուն վեպի էկրանավորումն էր։ Այս ֆիլմը, որը պատմում է ողբերգական սիրո մասին խիստ ավանդույթների պայմաններում, դարձավ ոչ միայն արվեստի նորամուծություն, այլև հայ իրականության արտացոլումը։

«Նամուս»-ից հետո նկարահանել է ևս մի քանի նշանակալի ֆիլմեր, որոնցից են՝ «Շոր և Շորշորը» (1926), «Զանգեզուր» (1938), «Դավիթ-Բեկ» (1944) և, իհարկե, «Պեպո» (1935)՝ հայկական առաջին հնչյունային ֆիլմը։

«Պեպո» (1935) ֆիլմը դարձել է հեղափոխություն հայկական կինոյի համար, քանի որ այն Հայաստանում նկարահանված առաջին ձայնային ֆիլմն էր: Այն ոչ միայն ներկայացրել է նոր տեխնոլոգիական հնարավորություններ, այլև ցույց տվել խորը սոցիալական և ազգային թեմաներ՝ կապված արդարության համար հասարակ ժողովրդի պայքարի հետ:

Կինեմատոգրաֆիայի զարգացման գործում ունեցած ավանդի համար Բեկնազարյանն արժանացել է Ստալինյան մրցանակի (1941), իսկ 1966 թվականին Բեկնազարյանի անունով է կոչվել «Հայֆիլմ» կինոստուդիան։

Համո Բեկնազարյանը կյանքից հեռացել է 1965 թվականի ապրիլի 27-ին Մոսկվայում։

Նա ոչ միայն ֆիլմեր է նկարահանել, այլ պատմություն է կերտել։ Նրա աշխատանքները դարձել են հայկական մշակույթի անբաժանելի մասը և շարունակում են կարևոր դեր խաղալ երկրի կինոարտադրության մեջ: