Սերո Խանզադյան. Սյունիքի տարեգիրը

Արձակագիր Սերո Նիկոլայի Խանզադյանը ծնվել է 1915 թվականի դեկտեմբերի 3-ին Հայաստանի Զանգեզուրի երկրամասի Գորիս քաղաքում։ Մանկությունն անցել է լեռնային տեղանքում, որտեղ յուրաքանչյուր սերունդ ապրում է աշխատանքով և տոկունությամբ։ Այս տարիները ձևավորել են նրա աշխարհայացքը և դարձել ապագա ստեղծագործության հիմքը։

Մանկավարժական տեխնիկումն ավարտելուց հետո նա աշխատել է որպես ուսուցիչ, բայց նույնիսկ այդ ժամանակ սկսել է գրել պատմվածքներ, որոնցում արտացոլում էր հասարակ մարդկանց կյանքը և նրանց կապը հողի հետ։

Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ Խանզադյանը ծառայել է բանակում, պատերազմի ավարտից հետո ամբողջովին նվիրվել է գրականությանը։ Նրա ստեղծագործությունները դարձել են 20-րդ դարի երկրորդ կեսի հայ արձակի կարևոր մասը։ Նա գրել է պատերազմի, գյուղի, գյուղացիների ճակատագրերի, ողբերգության և հույսի մասին։ Նրա վեպերն ու վիպակներն առանձնանում էին փաստագրական ճշգրտությամբ և միաժամանակ գեղարվեստական արտահայտչականությամբ։ Խանզադյանը կարծում էր, որ գրականությունը պետք է լինի անկեղծ և ծառայի ժողովրդին, իսկ գրողը պարտավոր է պահպանել անցյալի հիշատակը։

Նրա ստեղծագործության մեջ առանձնահատուկ տեղ են գրավում պատմավեպերը, որոնք նվիրված են ազգային պայքարին և հայ ժողովրդի ճակատագրին։ Դրանց շարքում հատկապես առանձնանում է «Մխիթար Սպարապետ» վեպը, որը նվիրված է 18-րդ դարի լեգենդար զորավար, Դավիթ Բեկի զինակից Մխիթար Սպարապետին։ Այս ստեղծագործության մեջ Խանզադյանը ցույց է տվել ոչ միայն հայ զինվորների հերոսությունն, այլև առաջնորդի ներքին դրաման, ով պատասխանատվություն է կրում ժողովրդի ճակատագրի համար։ Սպարապետի կերպարի միջոցով գրողը ձգտում էր ընդգծել ազգային տոկունության և հանուն ազատության ինքնազոհաբերության գաղափարը։ Վեպը դարձավ հայ պատմական արձակի առանցքային ստեղծագործություններից մեկն՝ ամրապնդելով հետաքրքրությունը ազգային պատմության և նրա հերոսների նկատմամբ։

Նրա կյանքից մի հետաքրքիր դրվագ կապված է մանկության հիշողությունների հետ. գյուղացիները, վերադառնալով վարուցանքից, հագուստից չէին մաքրում հողը, այլ բերում էին տուն՝ քարքարոտ բակը կենդանացնելու համար։ Այս կերպարը նա հաճախ էր օգտագործում իր ստեղծագործություններում՝ որպես մարդու և հողի, ժողովրդի ու հայրենիքի կապի խորհրդանիշ։

Իր գործունեության համար Խանզադյանն արժանացել է բարձր պարգևների. 1972 թվականին ստացել է Հայկական ԽՍՀ մշակույթի վաստակավոր գործչի կոչում, իսկ 1984 թվականին՝ Սոցիալիստական աշխատանքի հերոսի կոչում։ Մահացել է 1998 թվականի հունիսի 26-ին Երևանում և թաղվել Կոմիտասի անվան պանթեոնում՝ հայկական մշակույթի այլ ականավոր գործիչների կողքին։

Սերո Խանզադյանը թողել է ժառանգություն, որը շարունակում է ապրել։ Նրա գրքերը ոչ միայն գեղարվեստական ստեղծագործություններ են, այլև ժողովրդի, նրա ցավի ու հույսի տարեգրություն։