Արա Շիրազ. Քարի հետ խոսողը

Արա Շիրազը 20-րդ դարի ամենանշանավոր հայ քանդակագործներից է, ում ստեղծագործությունը համատեղում է մոնումենտալությունը, արտահայտչականությունն ու ազգային խոր սիմվոլիկան: Նրա աշխատանքները դարձել են Հայաստանի մշակութային լանդշաֆտի անբաժանելի մասը՝ արտացոլելով պատմական հիշողությունը, ավանդույթները և հայկական ոգու ուժը:

Ծնվել է 1941թ. հունիսի 8-ին Երևանում։ Արան բանաստեղծներ Հովհաննես Շիրազի և Սիլվա Կապուտիկյանի որդին է։Դեռ մանկուց հետաքրքրված էր արվեստով՝ դպրոցական գեղարվեստական խմբակում ընտրելով քանդակագործությունը։ 1966 թվականին ավարտել է Երևանի պետական գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտը և շուտով ընդգրկվել ժամանակակից հայ արվեստի ամենավառ ներկայացուցիչների շարքում:

Նրա ստեղծագործությունն ընդգրկում էր թեմաների լայն շրջանակ՝ արվեստի և մշակույթի նշանավոր գործիչների (Վիլյամ Սարոյան, Պաբլո Պիկասո, Երվանդ Քոչար, Հովհաննես Շիրազ) քանդակագործական դիմանկարներից մինչև դիցաբանական կերպարներ: Նա վարպետորեն փոխանցում էր բնավորությունն ու տրամադրությունը, նրա աշխատանքներն առանձնանում էին հզոր պլաստիկ ձևերով և դինամիկայով։

1977 թվականին Արա Շիրազն արժանացել է Հայաստանի վաստակավոր նկարչի կոչման, իսկ երկու տարի անց Երևանի «Դվին» հյուրանոցի զարդաքանդակների համար արժանացել է պետական մրցանակի: Նրա աշխատանքները ցուցադրվել են ժամանակակից արվեստի թանգարանում և Հայաստանի ազգային պատկերասրահում, ինչպես նաև Մոսկվայի Տրետյակովյան պատկերասրահում և Արևելքի ժողովուրդների արվեստի պետական թանգարանում:

Շիրազը ոչ միայն նկարիչ էր, այլև ցուցահանդեսների ակտիվ կազմակերպիչ և միջազգային փառատոների մասնակից։ 1987 թվականին դարձել է Հայաստանի նկարիչների միության նախագահ և ընդգրկվել ԽՍՀՄ Նկարիչների միության քարտուղարության կազմում: Շիրազի քանդակներն ու նկարները գտնվում են մասնավոր հավաքածուներում ամբողջ աշխարհում՝ Մոսկվայից և Փարիզից մինչև Լոս Անջելես և Մոնրեալ:

Նրա ստեղծագործություններում առանձնահատուկ տեղ է զբաղեցնում Անդրանիկի արձանը, որը տեղադրվել է 2002 թվականին Երևանի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու դիմաց: Լեգենդար զորավարի կերպարը երկու ձիերի վրա հարցեր առաջացրեց, բայց ինքը՝ Շիրազը բացատրեց, որ երկու ձիերը խորհրդանշում են Արևմտյան և Արևելյան Հայաստանը՝ դարեր շարունակ բաժանված երկիրը, որը երազում է վերամիավորման մասին:

Արա Շիրազը ստեղծել է մի շարք մոնումենտալ հուշարձաններ, այդ թվում՝ Սերգեյ Փարաջանովի տապանաքարը, Պարույր Սևակի հուշարձանը և Տիգրան Պետրոսյանի քանդակը։ Սակայն նրա ամենազգացմունքային աշխատանքը, թերևս, հանդիսանում է հոր՝ Հովհաննես Շիրազի վերջին ցանկությունը կատարելը՝ թողնելով նրա գերեզմանը առանց քարե հուշարձանի։

«Անցնի հարյուր տարի, թե հինգ հարյուր, կարևոր չէ, միևնույն է, Մասիսը մի օր մերն է լինելու, և այդ ժամանակ իմ ժողովուրդը ուրախությունից գոռալու է: Եթե ինձ վրա քար դնեք, ինչպես կլսեմ այդ ճիչերը»,- ասում էր Հովհաննես Շիրազը որդուն: Արան կատարել է նրա կամքը` հոր գերեզմանը բաց թողնելով ապագայի համար։

Արա Շիրազը կյանքից հեռացել է 2014 թվականի մարտի 18-ին, սակայն նրա ստեղծագործությունը շարունակում է ոգեշնչել՝ պահպանելով Հայաստանի մշակութային և պատմական ժառանգությունը: