Հայկ Դանզաս. հայկական օպերետի հայրը

Հայկ Խաչիկի Դանզասը հայ խորհրդային նշանավոր դերասան և ռեժիսոր է, ով առանցքային դեր է խաղացել Հայաստանում թատերական արվեստի զարգացման գործում: Նրա ներդրումը հայկական օպերետի և թատերական բեմի կայացման գործում նրան խորհրդանշական կերպար է դարձրել երկրի մշակութային պատմության մեջ։

Հայկ Դանզասը ծնվել է 1899 թվականի մայիսի 10-ին Դոնի Նախիջևանում (այժմ՝ Դոնի Ռոստով): Նա ավարտել է Խարկովի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը, սակայն նրա իսկական կոչումը դերասան լինելն էր։ Դանզասը դերասանական կրթությունը ստացել է Ռոստովում՝ հաճախելով Ա․ Պ․ Խարգամովի անվան Մոսկվայի Գեղարվեստական ակադեմիական թատրոնի դրամատիկական դասախոսությունները։

Դանզասը բեմական գործունեությունն սկսել է 1919 թվականին Ռոստովի ռուսական թատրոնում։ 1920 թվականին որպես ռեժիսոր, դրամատիկական և օպերետային դերասան հանդես է եկել Դոնի Ռոստովի, Թբիլիսիի, Բաքվի, Կրասնոդարի, Լենինականի և Երևանի թատրոններում։

Դանզասը դարձել է հայկական օպերետի հիմնադիրներից մեկը։ 1922 թվականին Ռոստովում հիմնադրել է հայկական սովետական առաջին երաժշտական կոմեդիայի թատրոնը, իսկ 1942 թվականին՝ Երևանում։ Դանզասը վարպետորեն տիրապետում էր օպերետային ժանրի արտահայտչամիջոցներին, վերամարմնավորման արվեստին։

Խորհրդանշական դերերից են՝ Նազարը՝ Այվազյանի «Քաջ Նազար»-ում, Չոկանը՝ Կոտոյանի «Սիրո հովտում», Ֆլորիդորը՝ Էրվեի «Մադմուազել Նիտուշ»-ում, Ստեֆանը՝ Շտրաուսի «Գնչուական բարոն»-ում և Բոնին՝ Կալմանի «Սիլվա»-ում։

Հայկ Դանզասը ոչ միայն բացառիկ տաղանդ ուներ, այլև անհավանական խարիզմա։ Թատերական շրջանակներում ասում էին, որ նա կարող էր իմպրովիզներ անել հենց բեմում՝ ավելացնելով անսպասելի արտահայտություններ, որոնք էլ ավելի աշխույժ և հիշարժան էին դարձնում ներկայացումը: Մի անգամ՝ ներկայացման ժամանակ, տեղի է ունեցել տեխնիկական անսարքություն, և դեկորացիան քանդվել է։ Դանզասն անշփոթ և ակնթարթորեն այս պահը ներառել է խաղի մեջ այնպես, որ հանդիսատեսը մտածել է, թե դա ներկայացման մի մասն է։

Հայ թատրոնի զարգացման գործում ունեցած ակնառու վաստակի համար Դանզասը 1950 թվականին արժանացել է ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստի կոչման: Նրա գործունեությունը զգալի ազդեցություն է ունեցել Հայաստանում երաժշտական և դրամատիկական արվեստի զարգացման գործում։

Հայկ Դանզասը մահացել է 1977 թվականի մարտի 22-ին Երևանում: